افزایش تعداد زنان متکدی و بیخانمان پایتخت
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران میگوید در کنار متکدیان زن، تعداد زنان بیخانمان هم افزایش داشته تا جایی که شهرداری مجبور شده جایی را برای آنها اختصاص دهد.
فهیمه حسنمیری: در خبرها آمده بود که تعداد متکدیان زن در تهران افزایش پیدا کرده است. به گفته مدیرعامل سازمان رفاه، خدمات و مشارکتهای اجتماعی حدود ۲۵ درصد متکدیان را زنان و مابقی را مردان تشکیل میدهند که این میزان نشان دهنده رشد متکدیان زن نسبت به سالهای گذشته است. درباره چرایی این اتفاق و آسیبهای بعدی که میتواند در پی داشته باشد، نظر سیدحسن موسوی چلک، رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران را پرسیدیم.
اخیرا خبرهایی منتشر شده درباره افزایش آمار متکدیان زن در پایتخت. به نظر شما هم آمار متکدیان زن افزایش پیدا کرده؟ آماری در این زمینه وجود دارد؟
آماری در این زمینه وجود ندارد. نمیشود این افراد را سرشماری کرد ولی میتوان حضور بیشتر و قابل مشاهدهتر آنها در میدانها و خیابانها را ملاک قرار داد و آنچه مشاهدات در خیابانها نشان میدهد این است که تعداد متکدیان زن افزایش پیدا کرده است. در کنار متکدیان زن، تعداد زنان بیخانمان هم افزایش پیدا کرده و این افزایش تا جایی بوده که شهرداری مجبور شده جایی را برای زنان بیخانمان به طور ویژه اختصاص دهد در حالی که تا دو سال پیش چنین جایی نبود.
یعنی به نظر شما بعد از کودکان که برای کار روانه خیابانها میشدند، حالا با موجی از حضور زنان متکدی مواجهیم؟
کودکان یکی از اقشاری هستند که مردم نسبت به کار آنها ترحم نشان میدهند و بعد از آنها زنان هستند که امکان بیشتری دارد بتوانند حس دلسوزی را در مردم به وجود بیاورند. زنان متکدی دو گروه هستند؛ یک گروه کسانی که به همراه خانواده تکدیگری میکنند، یک عده دیگر هم زنانی هستند که تنها هستند و چون درآمدی ندارند برای امرار معاش خودشان این کار را میکنند. این که چرا مردم بیشتر به این افراد بیشتر کمک میکنند این است که از آنجایی که ما مردم احساساتیای هستیم، متکدیان هم دنبال شیوههایی هستند که احساسات مردم را جریحهدار کنند و با سختتر شدن شرایط اقتصادی، این که زنی با بچه کوچکش کنار خیابان یا سر چهارراه از مردم پول بخواهد احتمال بیشتری دارد که مردم به او کمک کنند.
با این حساب، باید منتظر موجهای دیگری از بروز متکدیان هم بود؟
بله، به عنوان مثال سالمندها، افراد کمتوان یا افرادی که از لحاظ ظاهری و جسمی ممکن است ترحم بیشتری را در مردم برانگیزند.
به نظر شما دلیل این افزایش چیست؟
این موارد همراه با سایر آسیبهای اجتماعی افزایش پیدا میکند. وقتی اعتیاد، ایدز، طلاق و بیکاری زیاد میشود باید منتظر افزایش تکدیگری اقشار مختلف هم بود. عدهای از زنانی که در خیابان به دنبال کسب درآمد از راه تکدیگری هستند، معتادند، عده دیگری مبتلا به ایدز هستند، برای عدهای از آنها جایی در خانه نیست و عدهای هم برای تامین معاش این کار را انجام میدهند. اگر به ۱۵ – ۱۰ سال گذشته برگردیم، با متکدیان زن و دختر کمتری مواجه بودیم اما الان اینطور نیست.
میشود گفت به دلیل حمایتهای اجتماعی کم و عملکرد ضعیف دستگاههای مسئول است که تعداد متکدیان به ویژه تکدیگران کودک و زن بیشتر شده و اگر نهادهای اجتماعی آنها را تحت پوشش بگیرند با تعداد کمتری از آنها مواجه میشویم؟
ببینید، الان بسیاری از افراد نیازمند تحت پوشش نهادهای حمایتی هستند اما مساله اینجاست که مگر چه مبلغی به آنها داده میشود؟ قانون گفته یک سوم حداقل حقوق کارکنان دولت به آنها داده شود اما در واقع مبلغی که به افراد تحت پوشش میدهند بسیار کم است و دردی از آنها دوا نمیکند. تقصیر سازمانهای حمایتی هم نیست چون آنها هم بودجه ندارند. دولت باید در لوایحش میزان بیشتری را برای اختصاص به این افراد در نظر بگیرد که متاسفانه چون فراوانی خانوادههای نیازمند در ایران زیاد است، بار مالی زیادی بر دوش دولت میگذارد.
این اتفاق در شهرهای دیگر کمتر است؟ چرا در تهران این افزایش حضور متکدیان و مخصوصا زنان تکدیگر بیشتر به چشم آمده؟
به طور کلی این اتفاق در شهرهای کوچک کمتر میافتد آن هم به این دلیل که افراد همدیگر را میشناسند. در شهرهای بزرگ که هم مهاجرت بیشتری به آنها میشود و هم افراد همدیگر را کمتر میشناسند، سایر آسیبها از جمله تکدیگری هم بیشتر است. الان تهران یا چند شهر بزرگ دیگر انقدر گسترده شدهاند که این افراد میتوانند بدون ترس از ریختن آبرویشان از یک محله به محله دیگر بروند و مطمئن باشند کسی آنها را نمیشناسد.
در عین حال گفته میشود تعداد متکدیان در تابستانها بیشتر میشود. چرا اینطور است؟
یکسری از متکدیان هستند که فصلی هستند و در تابستانها به این کار رو میآورند. از آنجا که در تابستان امکان اقامت بیشتری در خیابان هست، در این فصل با حضور بیشتر متکدیان و دستفروشها مواجه میشویم. از طرف دیگر، زنان متکدی در طول سال ممکن است به علت تحصیل فرزندانشان بیشتر وقتشان را در خانه بگذرانند اما در تابستان همراه با کودکانشان به خیابان میآیند.
خود این آسیب اجتماعی، چه آسیبهای دیگری را میتواند همراه بیاورد؟
شیوه زندگی که متکدیان انتخاب میکنند، زندگی خیابانی است. در این نوع زندگی انواع تحقیر و در پی آن گرایش به خشونت، انتقام، گرایش به استفاده از سیگار و مواد مخدر، روسپیگری، سوءاستفادههای جنسی، سرقت و حمل قاچاق را میتواند به دنبال داشته باشد بنابراین تلاش مسئولان و مردم برای حل این مشکل، میتواند از بروز بسیاری آسیبهای دیگر هم پیشگیری کند.
مردم چه کاری میتوانند انجام دهند؟
مردم باید اجازه ندهند عواطفشان به بازی گرفته شود، تحت تاثیر قرار نگیرند و به این افراد کمک نکنند چون کمک کردن به این افراد میتواند باعث ترویج تکدیگری شود. اما از طرف دیگر نباید نسبت به این مسائل بیتفاوت باشند و با انجام دادن اقدامات اصولیتر میتوانند به خانوادههای نیازمند کمک کنند. یک نمونه موفق این مورد، کاری بود که در تبریز انجام شد. در آنجا خیریه مستمندان تاسیس شده و مردم دیگر به متکدیان پول نمیدهند بلکه به موسسات پول میدهند، آنها هم افراد نیازمند را شناسایی کرده و این پولها را به آنها میدهند. به این ترتیب فضا برای سوءاستفاده افراد فرصتطلب فراهم نمیشود. تنها نمیتوان منتظر اقدام دولت و سازمانهای دولتی نشست، اگر منابع اجتماعی با مشارکت مردم تشکیل شود و این افراد نیازمند به آنها ارجاع شوند، هم به افراد نیازمند واقعی کمک میشود و هم فضای شهر برای زندگی مردم بهتر میشود.