قبل از فرار از خانه به این نکات توجه کنید

جامعه

به گزارش افکارنیوز،ما در جامعه ای زندگی می کنیم که در آن همه نوع آدم با دیدگاه ها و نگرش های متفاوت وجود دارند، اقشار مختلفی که هر یک به نوعی درگیرودار زندگی با آسیب های گوناگون دست به گریبان هستند، از قشر ضعیف گرفته تا قشر مرفه و ثروتمند! اما بحث آسیب های اجتماعی حد و مرزی نمی شناسد به گونه که دغدغه های امروزی روشنفکران و آسیب شناسان اجتماعی را تشکیل داده است.

وقتی سخن از آسیب های اجتماعی به میان می آید، ناخودآگاه به یاد مسائل و آسیب هایی چون اعتیاد، طلاق، ازواج های اجباری و… می افتیم! اما تمام مشکلات به این چند مورد و امثال آنها ختم نمی شود.
چندی است که آسیب های اجتماعی دیگری در کمین این جامعه نشسته و همچون جغدی شوم زندگی جوانان این مرز و بوم را تهدید می کند؛ پدیده ای نوظهور به نام فرار از خانه. شاید در اذهان عمومی جا افتاده باشد که فرار از خانه، فقط در بین دختران رواج دارد، اما این تصور اشتباه است. این جغد شوم دختر و پسر نمی شناسند. البته این پدیده در دختران به مراتب بیش از پسران است و این واقعیت که زمانی افسانه ای بیش نبود حال تبدیل به یک واقعیت تلخ شده است که روز به روز نیز بر آمار آن افزوده می گردد.
فرار دختران از خانه، مقوله ای تلخ، گزنده و نگران کننده است که کنکاش در این زمینه نیاز به بررسی، پژوهش و تحقیق فراوان از جنبه های گوناگون روانشناسی و جامعه شناسی دارد. شاید به جرات بتوان گفت که در هیچ دوره ای از ادوار تاریخ، تا به این حد با چنین پدیده شومی روبرو نبوده ایم!

آمار و ارقام موید این واقعیت هستند و نمی توان به راحتی این موضوع را کتمان کرد. عوامل موثر در بروز و شیوع آسیب های اجتماعی مختلف در تمام جوامع چه پیشرفته چه غیر پیشرفته، اشتراکات زیادی با یکدیگر دارند که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. بیکاری
۲. فقر اقتصادی
۳. بی اعتقاد بودن به مبانی اخلاقی و دینی
۴. اختلالات رفتاری
پدیده فرار دختران از خانه، با گسترش روز افزون، امروز به عنوان تهدیدی جدی برای کانون گرم خانواده ها مطرح بوده و عامل افزایش ناهنجاری های اجتماعی در شهرهای بزرگ شناخته شده است.
براساس تعریف، دختران فراری به گروهی از نوجوان دختر اطلاق می شود که به علل و عواملی گوناگون ناچار به گریز از محیط خانه و خانواده شده و در این میان اعضای خانواده از علل یا هدف فرار آنها اطلاعات درستی ندارند.
دختران فراری اقدام خود را نوعی اعتراض می دانند و خود را قربانی روابط ناسالم خانواده ها و فراموش شده در جامعه می دانند!
به اعتقاد پژوهشگران و روانشناسان، فرار دختران فرایند یک مکانیسم روانی و ذهنی در نوجوانان است که برای رسیدن به امنیت درونی و رهایی از سلطه والدین، زندگی خانه به دوشی را بر می گزینند!

آسیب شناسی فرار از خانه

از دید آسیب شناسی باید اذعان داشت که فرار از خانه، در کل، با عدم بازگشت و ترک اعضای خانواده همراه است.
در بعضی موارد فرزندان بدون کسب اجازه از والدین، از منزل خارج می شوند و چون محیط خانواده نیازهای روانی آنان را برآورده نمی سازد، دیگر باز نمی گردند. این عمل را همان گونه که شرح دادیم، معمولاً یک مکانیسم دفاعی می خوانند.
شخصی که از خانه فرار می کند، می خواهد ناخوشایندی های عاطفی و تا حد زیادی اقتصادی خود را کاهش دهد و با دست یافتن به برخی چیزها به خواسته های شخصی و درونی خویش برسد!
آنچه امروزه پژوهش ها نشان می دهد حاکی از آن است که موضوع فرار از خانه یک آسیب اجتماعی است که شامل پسران و حتی مردان متاهل و زنان متاهل نیز می شود. بنابراین اگر بخواهیم به طور خلاصه از دیدگاه آسیب شناسی انگیزه های فرار از خانه را بررسی کنیم، می توانیم آنها را در چند مورد زیر خلاصه کنیم:
۱. فرار با کسب رضایت والدین و با آگاهی آنان.
۲. فرار به عنوان یک مکانیسم دفاعی و عقده سادیسم.
۳. فرار ناگهانی و بدون خبر

سن فرار از خانه

در این موارد باید گفت که به راحتی نمی توان مشخص کرد پدیده فرار از خانه در چه سنی روی می دهد؛ ولی با توجه به آمارها و پژوهش های صورت گرفته چنین بر می آید که معمولاً پدیده فرار از خانه در دختران در میان سنین ۱۲ تا ۲۵ سال روی می دهد که البته بیشترین درصد بین سنین ۱۲ تا ۱۸ سال است و این نشان می دهد که بیشترین فرارها در سنین بلوغ صورت می پذیرد که دوران بحران هویت نامیده می شود.

عوامل موثر در فرار از خانه

هر پدیده ناهنجار اجتماعی که به آسیب اجتماعی تبدیل می شود، دارای عوامل متعددی است. این عوامل عبارتند از:
۱. عوامل فردی: عوامل فردی ناشی از شخصیت افراد می شود، البته نمی توان نقش عوامل محیطی را در شکل گیری شخصیت افراد نادیده گرفت.
۲. عوامل اجتماعی: انگیزه فرار از خانه شاید این باشد که افراد می خواهند استقلال و آزادی روابط در خارج از خانه داشته باشند!
۳. عوامل خانوادگی: روابط افراد خانواده در فرار از خانه بسیار مهم است. مسائلی که در این روابط مهم هستند عبارتند از:
خشونت، محدودیت صددرصد و مشکلات اقتصادی.
خانواده باید با نوجوانی که فرار کرده و حالا به خانه برگشته چطور رفتار کند؟
گاهی نوجوانی که از خانه فرار کرده، پس از گذراندن مراحل سخت و تلخی مانند کشیده شدن به راه های خلاف، اعتیاد، مورد سوء استفاده های جنسی قرار گرفتن و… مجبور می شود به خانه باز گردد. در این حالت می توان تصور کرد که شرایط بسیار دشواری در پیش روی این نوجوان و خانواده اوست. نوجوان آسیب دیده و درمانده شده و خانواده نیز خشمگین و عصبانی هستند! حال آنچه مهم است اینکه در واقع نباید نوجوان را که همان دختر فراری لقب گرفته است، سرزنش کرد یا برچسب های غیر اخلاقی به او زد یا با او به گونه ای برخورد کرد که تصور کند هیچ راهی برای بازگشت ندارد! بلکه باید در فضایی بدون قضاوت کردن، کاری کنید که او خود را مسئول مراقبت از خود و کنترل رفتارهایش بداند.
خانواده در کنار نوجوان آسب دیده باید از کمک های مستمر نهادهای آموزشی، درمانی و حمایتی برخوردار باشد. اگر ما با رفتاری غیر از این برخورد کنیم، زمینه برای تکرار فرار از خانه برای دختران و انجام رفتارهای خلاف را بیشتر از گذشته فراهم خواهیم ساخت.
آیا برگرداندن دختر فراری به خانه تحت هر شرایطی مجاز و منطقی است؟
در این مورد باید ببینیم برای این دختر فراری چه فرصت هایی وجود دارد و سعی کنیم با توجه به شرایط محیطی و مشکلات در کمین نشسته کاری کنیم که او دیگر اندیشه فرار از خانه به ذهنش خطور نکند. آنگاه می توان به راحتی او را نسبت به رفتارهایش توجیه کرد و او نیز بدون شک خواهد پذیرفت. در این صورت می توان تحت شرایطی خاص و با در نظر گرفتن یک سری تعهدات اخلاقی، او را به خانه اش بازگرداند.

پیامدها و عواقب ناشی از فرار از خانه

فردی که از خانه فرار می کند، با پیامدها و عواقب فراوان و نابسامانی روبرو می شود که می تواند بر رفتار، منش، خلق و خوی و به طور کلی بر شخصیت او تاثیر منفی بگذارد. از جمله پیامدهای منفی فرار از خانه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. اختلال های روانی مانند: اضطراب، افسردگی، استرس، پرخاشگری و فشارهای روانی.
۲. اختلال های شخصیتی مانند: اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت نمایشی، اختلال شخصیت خود شیفته و…
۳. اختلال های شناختی مانند: احساس حقارت، احساس گناه، احساس بی توجهی از جانب دیگران، احساس پوچی و احساس بی هدف بودن.

توصیه روانشناس

امیدواریم با نگرش معقولانه، آگاهانه، هوشیارانه و دلسوزانه تمام پژوهشگران، آسیب شناسان و همه عزیزان دلسوز شاهد از بین رفتن این پدیده شوم در جامعه اسلامی خویش بوده و نیز شاهد شکوفایی استعدادهای ستودنی جوانان و نوجوانان پر شور ایران عزیز باشیم.
اما فراموش نکنیم که خانه و خانواده باید بهترین جایگاه برای تامین نیازهای روحی ـ عاطفی و روانی دختران نوجوان باشد. اگر پدر، مادر و سایر اعضای خانواده، شرایط سنی دختر نوجوان را در نظر بگیرند و با او همزاد پنداری کنند، یقیناً هرگز حتی اندیشه فرار از خانه به ذهن او خطور نخواهد کرد، چه رسد به اینکه بخواهد برای مدتی و یا همیشه از خانه و خانواده اش دوری گزیند.

منبع: روزهای زندگی/ شماره ۴۲۰/ پانزدهم اردیبهشت ماه ۹۲/ از: محمدرضا دژکام/ صفحه ۴۸