اورژانس اجتماعی انتظامی نشود
یکی از منابع اجتماعی که با هدف تسهیل دسترسی به خدمات اجتماعی برای افراد در معرض آسیب و آسیبدیده اجتماعی تعیین شد، اورژانس اجتماعی است که از سال ۱۳۷۸ در ایران راهاندازی شد. به عنوان فردی که موسس این اورژانس در کشور هستم باید در معرفی اصلیترین هدف تاسیس و تشکیل این برنامه بگویم. اساس شکلگیری اورژانس اجتماعی بر پذیرش افراد خودمعرف است.
باید فراموش نکنیم که اورژانس اجتماعی پلیس نیست و اورژانس حدفاصل بین خانه و کلانتری است. در حال حاضر بیشترین پذیرش اورژانس اجتماعی بهصورت افراد خودمعرف یا ارجاعی از مراکزی است که چندان ملزم به پذیرش نیستند. در تاسیس این نهاد این هدف را دنبال میکردیم تا این تفکر جا بیفتد که اگر مردم به هر دلیلی دچار مشکل و آسیب اجتماعی شدند یا در معرض آن قرارگرفتند خط یک، دو و سه (۱۲۳)را ترجیح دهند. از سوی دیگر افراد وقتی به این اورژانس ارجاع داده میشوند برایشان پروندهای تشکیل میشود که این پرونده، پرونده اجتماعی است و برای فرد سابقه کیفری محسوب نمیشود.
در آییننامهای که دو سال قبل با عنوان آییننامه اورژانس اجتماعی، در دولت مصوب شد، این موضوع پیشبینی شد که چنانچه مددکاران اجتماعی اورژانس اجتماعی، در مداخلات خود احساس کنند نیازی به مداخله یا همکاری نیروی انتظامی است، نیروی انتظامی موظف است آن همکاری را داشته باشد. همچنین در آییننامه این موضوع پیشبینی شد که استانداران استانها موظفند، زمینه تعامل و همکاری چهار خط تلفن ۱۱۰، ۱۱۵، ۱۲۵ و ۱۲۳ را فراهم کنند. از سوی دیگرپیشبینی شد وزارت دادگستری زمینه لازم برای همکاری و صدور احکام و تعاملات با اورژانس را داشته باشند. تا امروز هم که چند سالی از فعالیت این نهاد میگذرد روال به همین منوال بوده است و اینگونه نبوده که قوه قضائیه با اورژانس مشارکت نداشته باشد. لازم است که اینجا یادآوری کنیم: تعامل قوه قضائیه با اورژانس در این مدت بسیار هم خوب بوده و در قالب تفاهمنامههایی که با سازمان بهزیستی داشته در این زمینه همکاریهای خوبی صورت گرفته است.
اینکه عنوان میشود همکاران در اورژانس اجتماعی ممکن است مورد ضرب و شتم قرار بگیرند این اتفاق در هر حرفهای ممکن است رخ بدهد و این نتیجه حدفاصل بودن بین خانه و کلانتری است.اما این بدین معنی نیست که ما اورژانس را مجهز به اقلامی کنیم که معمولا در نیروی انتظامی وجود دارد. باید گفت اورژانس اجتماعی، یگان انتظامی نیست. اگر اورژانس اجتماعی به ابزار دفاعی مجهز شود این با نفس اورژانس در تعارض است. خطر حمله و آسیبدیدگی در هر حوزهای وجود دارد و حتی یک راننده یا پزشک هم میتواند در حین انجام کار مورد آسیب و حمله واقع شود. از سوی دیگر ما در اورژانس اجتماعی مستقیم مداخله نمیکنیم و در حقیقت راهی فراهم میکنیم که فرد آسیبدیده خودش با پای خودش مراجعه کند. در حال حاضر لایحهای در مجلس وجود دارد با عنوان لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که قرار است در صحن علنی مجلس بررسی شود. در این لایحه وظایف مددکاران اجتماعی به نحوی تبیین شده که تمام ویژگیهای یک ضابط قضائی در آن گنجانده شود بیآنکه در این زمینه دخالت مستقیمی وجودداشته باشد. بیشک با تصویب این قانون موانع و مشکلات زیادی در قانون حمایت از کودکان برطرف میشود. در این قانون و آیین دادرسی کیفری که از اول تیر ماه ۱۳۹۴ اجرایی شد، مددکاران میتوانند حضور پررنگتری داشته و وظایف آنها در قانون گنجانده شده است.
سید حسن موسوی چلک
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
یادداشت روزنامه آرمان