اورژانس اجتماعی ۱۹ساله شد

یکی از موضوعاتی که در همه جوامع وجود داشته و دارد آسیب های اجتماعی هستند که حکومت ها به شکل های مختلف برای کنترل آنها و ارائه خدمات به افراد اسیب دیده اجتماعی اقداماتی کردند. در کشور ما هم همین گونه است و در طول تاریخ تمهیدات مختلفی برای این موضوع اتخاذ شده است.

یکی از این اقدامات تاسیس اورژانس اجتماعی در کشور  از سال ۱۳۷۸ است که  تسهیل دسترسی به خدمات اجتماعی برای افراد در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی را فراهم می کند و کاهش پرونده های قضایی و انتظامی را  نیز می تواند به دنبال داشته باشد و شناسایی آسیب های اجتماعی شایع و در حال شیوع و کانون های آسیب زا را هم عملی کند.در اینجا وظیفه خود می دانم از سه نفر از کسانی که در این راه بیشترین تاثیر را داشتند و حمایت کردند تا این ایده اجتماعی را  در کشور (علیرغم همه مخالفت ها و مقاومت های درون وبرون سازمانی) به عنوان یک مددکار اجتماعی راه اندازی کنم سپاسگزاری ویژه کنم( آقایان دکتر محمد علی طالبی، دکتر سید کاظم رسول زاده طباطبایی و مصطفی رستم خانی و همچنین مدیران و همکاران بهزیستی).

اورژانس اجتماعی شامل چهار فعالیت: مرکز مداخله در بحران فردی،خانوادگی و اجتماعی، پایگاه خدمات اجتماعی، خط تلفن اورژانس اجتماعی(۱۲۳) و خدمات سیار اورژانس اجتماعی است که در حال حاضر در تمام استان های کشور فعالیت دارد. البته همه فعالیت ها به شکل فعلی همزمان فعال نشدند.مرکزمداخله دربحران که مرکزمادر و اصلی اورژانس اجتماعی است در سال ۱۳۷۸یعنی ۱۹سال قبل در ابتدا در ۸ استان افتتاح شد و بعد گسترش پیدا کرد که اولین مرکز اورزانس اجتماعی(مداخله در بحران های اجتماعی) مصادف با هفته دولت در استان یزد افتتاح شده بود. از آن سال به بعد به مرور استانها نسبتا به راه اندازی این مراکز اقدام کردند که البته اورژانس در آن سالها اینگونه و تکمیل نبود.

57545538

خط تلفن اورژانس اجتماعی در ابتدا سه رقمی نبود.هر مرکزی که فعال می شد مردم با شماره آن مرکز تماس می گرفتند ولی به خاطر سپردن  شماره ها سخت بود .در تهران این خط ۷ رقمی بود در شهرستان ها هم حداقل۵ رقمی و در نهایت در سال ۱۳۸۳ شماره تلفن سه رقمی۱۲۳ که در گذشته دور برای اورژانس فوریت های پزشکی بود به اورژانس اجتماعی اختصاص پیدا کرد که با پیگیریهای انجام شده ابتدا در مرکز  مداخله در بحران فردی، خانوادگی و اجتماعی شهید نواب صفوی در تهران افتتاح شد.در راستای توسعه این خط در کشور آقای مصطفی رستم خانی زحمات قابل تقدیری کشیدند که نامش ماندگار خواهد بود.

خدمات سیار اورژانس اجتماعی هم درگذشته به شکل فعلی که دارای خودروی یک شکل باشند، نبود.از همان سال ۱۳۷۸ از طریق خودرو های اداری یا آژانس ها پیگیری ها و مداخله در محل انجام می شد.یک مقطعی۵ خودروی ون اهدایی سازمان های بین المللی  برای این کار در نظر گرفته شده بود و بعد درت هران مینی بوس برای این کار اختصاص پیدا کرد.در شهرستان ها هم نوع خودروها متفاوت بود. خودروهای موجود یک شکل با شناسه مشخص در ۲۵ خرداد ۸۷در تهران در محل نمایشگاه بین المللی تهران با ۵۰ خودرو افتتاح شد .

به منظور نهادینه شدن همکاری های بین بخشی آیین نامه ایی یک بار در ۲۶ شهریور سال ۱۳۹۱ با انجام اصلاحاتی در هیئت دولت  به تصویب رسید .پس از انجام اصلاحات مجددا در خرداد ماه ۹۲تصویب و ابلاغ شد.البته عنوان آیین نامه مصوب هیئت وزیران «فوریت های اجتماعی »است که چون دولت نمی تواند در لایحه از اصطلاحات لاتین استفاده  کند فوریت جایگزین اورژانس شد که متاسفانه برخی از افراد همین رابهانه می کنند و. وتاریخ راه اندازی اورژانس اجتماعی را سال ۱۳۹۲ اعلام می کنند.در حالی که در موافقتنامه های بودجه، تشکیلات و مصوبه راه اندازی خط تلن ۱۲۳ وخدمات سیار و … گویای واقعیت تاریخ راه اندازی اورژانس اجتماعی است و نمی توان آن را تحریف کرد.

 

گروه های هدف اورژانس اجتماعی عبارتند از: خشونت دیدگان خانگی از قبیل کودک،‌ همسر ، سالمند و معلول آزار دیده ،افرادی که قصد خودکشی دارند یا اقدام به خودکشی کرده‌اند و خانواده آنان، دختران و پسران فراری از منزل، زنان و دختران در معرض آسیب اجتماعی یا آسیب دیده اجتماعی، زوجین متقاضی طلاق و افراد در معرض بحران طلاق، کودکان خیابانی، مبتلایان به اختلال هویت جنسی در معرض آسیب از جمله دریافت کنندگان خدمات اورژانس اجتماعی هستند.

براساس ماده ۴ این آیین نامه به منظور کنترل و کاهش بحرانهای فردی، خانوادگی و اجتماعی از طریق ارایه خدمات به دریافت کنندگان خدمات اورژانس اجتماعی، دستگاههای اجرایی مانند وزارتخانه های بهداشت ، ارتباطات و فناوری اطلاعات ، دادگستری ، کشور، راه و شهرسازی ، رفاه و تعاون و… مکلفند ضمن هماهنگی با سازمان بهزیستی اقدامات لازم را انجام دهند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات وظیفه تجهیز شبکه فوریتهای در کل کشور به تجهیزات مخابراتی از جمله راه اندازی خط تلفن فوریتهای اجتماعی (۱۲۳) و فرکانس خط بی سیم به صورت مکالمه رایگان ،‌ایجاد زیر ساخت لازم ( نرم افزاری وسخت افزاری) خط تلفن اورژانس اجتماعی ۱۲۳ در تمامی مناطق شهری و روستایی را بر عهده دارد و همچنین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز وظیفه ارائه خدمات درمانی فوری به دریافت کنندگان خدمات فوریتهای اجتماعی ارجاع شده از مرکز و معرفی دریافت کنندگان خدمات فوریتهای اجتماعی که برای دریافت سایر خدمات( غیر از خدمات موضوع این آیین نامه) به مراکز درمانی مراجعه می‌کنند به مرکز را برعهده خواهد داشت.

وزارت دادگستری نیز وظیفه هماهنگی با قوه قضاییه به منظور انجام موارد زیر با رعایت قوانین و مقررات مربوط ،‌ صدور احکام قضایی لازم، حضور مددکاران اجتماعی مرکز در جلسات رسیدگی‌های قضایی مربوط به دریافت کنندگان خدمات فوریتهای اجتماعی،‌ تعیین شعبه‌های ویژه در کلان شهرها و مراکز استانها یا قاضی مشخص برای رسیدگی به پرونده‌های ارجاعی از مرکز،‌ ،‌حمایت از کارکنان مرکز در اقامه دعاوی ناشی از انجام وظایف قانونی در مقابل شاکیان را بر عهده دارد.

همچنین وزارت کشور نیز در راستای تعیین تکلیف افراد خارجی فاقد مجوز اقامت، ارجاع شده از مرکز با قید فوریت و پذیرش آنها در مراکز مرتبط با اداره کل اتباع و مهاجرین خارجی،‌ تسهیل صدور شناسنامه و مدارک هویتی برای گروههای هدف فاقد مدارک با معرفی مرکز طبق قوانین و مقررات مربوط از طریق سازمان ثبت احوال کشور، هماهنگی با استانداری‌ها جهت اولویت دادن به طرح‌های مرتبط با آسیب‌های اجتماعی در کارگروه فرهنگی، اجتماعی و خانواده شورای برنامه ریزی و توسعه استان ، ،تامین اعتبار مورد نیاز استانی از طریق شورای برنامه ریزی و توسعه استان،اتخاذ تدابیر لازم برای ایجاد هماهنگی بین خدمات فوریتی فعال در کشور از جمله خطوط تلفن ۱۲۳-۱۱۵-۱۲۵-۱۱۰ ،‌بررسی عملکرد دستگاههای استانی مسئول از طریق کارگروه فرهنگی، اجتماعی و خانواده شورای برنامه ریزی و توسعه استان و ارایه نتایج آن به شورای یاد شده اقدام کند.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز وظیفه توسعه خدمات فوریتهای اجتماعی در شهرهای بالای ۵۰ هزار نفر جمعیت تا پایان سال ۹۲ و تشکیل جلسات با حضور نمایندگان تام الاختیار دستگاه‌های اجرایی همکار با هدف ایجاد هماهنگی ، سیاستگذاری و اقدامات راهبردی برای ارایه خدمات فوریتهای اجتماعی را بر عهده دارد .
وزارت راه و شهرسازی نیز وظیه دارد زمین مورد نیاز مراکز تابع به صورت رایگان با رعایت قوانین و مقررات مربوط را تامین کند.

طراح آیین نامه اورژانس اجتماعی با اشاره به اینکه اعتبار مورد نیاز این لایحه در بودجه سالانه دیده می شود، گفت: پایش و ارزشیابی فعالیت مراکز تابع ،‌ تهیه گزارشات عملکرد دستگاههای مسئول و ارسال به وزارت هر ۶ ماه یکبار،‌استاندارد سازی خدمات و تجهیزات مراکز تابع،‌استفاده از ظرفیت‌های شوراهای شهر و شهرداریها جهت اجرای این آیین نامه و … از جمله مواردی است که براساس این لایحه باید اجرایی شود.

از جمله وظایف نیروی انتظامی نیز می توان به حمایت از کارکنان مرکز در مواردی که سلامت جسمانی و امنیت جانی آنها و یا دریافت کنندگان خدامت فوریتهای اجتماعی در معرض خطر قرار می‌گیرند، ارجاع دریافت کنندگان خدمات فوریتهای اجتماعی به مراکز فوریتهای اجتماعی با رعایت قوانین و مقررات مربوط و همکاری لازم جهت استقرار خودروهای خدمات سیار فوریتهای اجتماعی در میادین شهرها از جمله وظایف نیروی انتظامی در خصوص اجرای لایحه اورژانس اجتماعی است.

خوشبختانه در  جزء ۳ بند «ب» ماده ۸۰ قانون برنامه ششم توسعه برای توسعه اورژانس اجتماعی چنین تصویب شده است:

«توسعه مراکز فوریت های(اورژانس) اجتماعی مطابق قوانین درشهر های بالبای پنجاه هزار نفر تا پایان سال اول اجرای قانون و در سایر شهر ها  به تناسب جمعیت و گسترش آسیب های اجتماعی».

این مصوبه فرصتی را فراهم کرده است تا علاوه بر شهر های قبلی که اورژانس اجتماعی راه اندازی شده بودند در ۱۴۰ شهر دیگر هم شاهد توسعه آن باشیم که می تواند محدودیت های زمانی و مکانی را برای ارائه خدمات تخصصی و بموقع به افراد در معرض اسیب و آسیب دیده اجتماعی بیش از پیش فراهم کند که قابل تقدیر است.اما در این راستا و با توجه به حاکمیتی بودن موضوع آسیب های اجتماعی و افرادی که از این برنامه خدمت می گیرند انتظار می رود دولت برای توسعه آن و ایجاد امنیت شغلی برای کارکنان آن از طریق استخدام و پیش بینی سختی کار همچون کارکنان اورژانس پزشکی و آتش نشانی و … اهتمام ویژه داشته باشد.فراموش نکنیم که اورژانس اجتماعی توانسته فاصله بین خانه و کلانتری را پر کند تا برای هر موضوعی برای افراد پرونده قضایی تشکیل نشود که این کار به بازتوانی اجتماعی افراد بیشتر از ورود شان به دادگاه و پاسگاه و زندان کمک خواهد کرد.

سید حسن موسوی چلک

مددکار اجتماعی و موسس اورژانس اجتماعی در ایران