بیکاری ۸۲درصدی زنان سرپرست خانوار
سارا غضنفری در مطلبی در «تهران امروز» نوشت: زنان سرپرست خانوار،همانهایی هستند که یک تنه کار میکنند،فرزندانشان را بزرگ میکنند و از پای نمینشینند.زنانی که شاید همسر را در سخت و آسان زندگی از دست داده باشند و حالا باید روی پاهای خودشان بایستند و گلیم خودشان را دوباره از نو ببافند،با توجه به اینکه شاید هیچکس حمایت شان نکند.گاهی زن بودن و مادر بودن سخت میشود وقتی تنهایی و در گزند حوادث باید خودت دست خودت را بگیری.این سختی وقتی بیشتر میشود که زن سرپرست خانوار باشد و اما کاری نداشته باشد تا روزگار بگذراند.حالا آمار بیکاری زنان سرپرست خانوار چنان بالا رفته که رئیس مرکز آمار ایران هم مجبور شده است آن را اعلام کند و در همایش کارآفرینی و ایجاد اشتغال زنان سرپرست خانوار در دانشگاه صنعتی شریف،بگوید: «۸۲ درصد زنان سرپرست خانوار بیکارند!»
عادل آذر،گفته است: «در سرشماری سال ۹۰، ۲۱ میلیون و ۱۱۰ هزار و ۴۸۱ خانوار شناسایی شد که ۸۸ درصد سرپرستهای آنها مرد و ۱۲ درصد آنها زن هستند.این در حالی است که در سرشماریهای ابتدایی تعداد زنان سرپرست خانوار ۶.۵ درصد بود اما در سال ۹۰ با رشد دوبرابری مواجه شدیم.بر این اساس پیشبینی میکنیم تا سه سال آینده آمار زنان سرپرست خانوار به ۱۵ درصد برسد.»در همین همایش اکبر ترکان،مشاور ارشد رئیسجمهور گفته است: «باید برای توانمندسازی زنان خانوار شعاری با عنوان ایجاد یک هزار شغل زنانه داده و از تمامی دستگاهها برای تحقق این شعار کمک گرفته شود.از دو هزار و ۵۰۰ زن سرپرست خانوار، ۷۶ درصد زیر خط فقر هستند که این عدد، عدد بزرگی است.به گفته ترکان، در جامعه سه دسته فقیر وجود دارد که یکی از آنها فقرای شاغل هستند که بخشی از آن را زنان سرپرست خانوار تشکیل میدهند. ترکان، با اشاره به اقدامات مناسب شهرداری تهران در حوزه زنان سرپرست خانوار توضیح داد: باید از مدل شهرداری تهران استفاده شود تا به یافته مناسبی برای الگوبرداری از این مدل در سراسر کشور برسیم.»
بلوچستان پرجمعیتترین محور زنان سرپرست خانوار
سیستان وبلوچستان پرجمعیتترین استان دارای زنان سرپرست خانوار است و خراسانجنوبی و خراسانرضوی به ترتیب در رده استانهای دوم و سوم قرار دارند. کردستان با داشتن ۹.۵ درصد از زنان سرپرست خانوار، بویراحمد ۱۰ درصد و قزوین ۱۰.۲درصد کمترین استانها در تعداد جمعیت زنان سرپرست خانوار است.»این گفتههای رئیس سازمان آمار ایران است. به گفته عادل آذر، اکثریت زنان سرپرست خانوار استان سیستانوبلوچستان و هرمزگان بیسواد یا کمسواد هستند که این خود میتواند برای تربیت فرزندانشان تبعاتی در پی داشته باشد. در این میان وضعیت زنان سرپرست خانوار در استان تهران به مراتب بهتر است.وی ادامه داد: در میان جمعیت زنان سرپرست خانوار ۱۱درصد بیسواد در سنین کمتر از ۳۵ سال، ۴۴درصد بیسواد در سنین ۳۵ تا ۶۴ دیده میشود، اما در مجموع باید گفت که ۵۵ درصد زنان سرپرست خانوار بیسواد و ۱۹ درصد تنها سواد ابتدایی دارند.
آذر با بیان اینکه ۱۳ درصد زنان سرپرست خانوار در سن زیر ۳۵ سال در جستوجوی کار هستند، تصریح کرد: «به دلیل نبود شغل برای زنان سرپرست خانوار اکثریت آنها مهاجرت میکنند. بر اساس سرشماریهای انجام شده دو میلیون و ۵۰۰ هزار زن سرپرست خانوار در کشور وجود دارد که در حال حاضر تنها ۱۸ درصد از آنها شاغل و ۸۲ درصد از آنها بیکار هستند.وی با بیان اینکه آمارهای گرفته شده از تعداد زنان سرپرست خانوار بر اساس سه گروه سنی کمتر از ۳۵ تا ۶۴ سال و بالای ۶۵ سال است، تصریح کرد: آمارها حاکی از آن است که بیشتر زنان میانسال سرپرست خانوار هستند.»
بودجه برای زنان سرپرست خانوار کم است
ناصر کاشانی،عضو کمیسیون اجتماعی مجلس از حوزه زاهدان،در زمینه اینکه سیستانوبلوچستان پرجمعیتترین استان دارای زنان سرپرست خانوار است،به تهران امروز،می گوید: «مهمترین کار برای زنان سرپرست خانوار این است که فرهنگسازی شود و مسئله دیگر این است که این زنان باید توانمند بشوند.از سویی دیگر،در گذشته کمتر زنان در این ناحیه بهدلیل شرایط فرهنگی به سمت ادامه تحصیل میرفتند،اما این مشکل در حال حاضر کمتر شده است و استقبال از تحصیل بیشتر شده است.اما در مورد اقداماتی که در این زمینه برای زنان سرپرست خانوار انجام شده است این است که بالغ بر چند میلیارد به صورت وامهای بدون بهره برای اشتغالزایی این زنان در نظر گرفته شده است،اما هنوز این بودجه کافی نیست.یکی دیگر از مشکلات زنان سرپرست خانوار در این منطقه عدم وجود پوشش بیمهای مناسب است.در این زمینه باید تمام سازمانها همکاری کنند.
سازمان بهزیستی،تامیناجتماعی،کمیته امداد باید سیستم حمایتی از این زنان را قویتر کنند تا زنان سرپرست خانوار بتوانند از خدمات جانبی این سازمانهای حمایتی استفاده کنند.اما باید قبول کرد که هنوز آن طور که شایسته این زنان است خدماتی به آنها ارائه ندادهایم.»ناصر کاشانی نماینده منطقه سیستانوبلوچستان،در جواب این سوال که آیا در فصل تعیین بودجه دولت، بودجه بیشتری برای زنان سرپرست خانوار در مناطق محروم در نظر گرفته شده است یا خیر،به تهران امروز میگوید: «متاسفانه بودجهای که درنظر گرفته شده است،چشم گیر نیست.این موضوع نیاز به کار دارد و با توجه مشکلات عدیدهای که در کشور وجود دارد،بحثهای اجتماعی در این زمینهها مغفول مانده است.وقتی در منطقه سیستان از نظر مشکلات توسعهای در مضیقه هستیم،به سختی میتوان به مسئله زنان سرپرست خانوار و مشکلات آنها رسیدگی کرد!»
به زنان سرپرست خانوار وام مشاغل بدهند
دکتر عبدالرضا عزیزی،رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس نهم درباره مشکلات زنان سرپرست خانوار در کل کشور به تهران امروز،می گوید: «در کمیسیون اجتماعی مجلس برای زنان سرپرست کل ایران،پیشنهاد بیمهای کردهایم و در انتظار تصویب هستیم.نمایندگان معتقدند هم باید در مشاغل خانگی از زنان سرپرست خانوار حمایت کنیم و هم در بحث بیمه باید از این زنان حمایت کنیم.»از سویی دیگر،«در مورد اختصاص دادن بودجه به این زنان،دولت برای تحت پوشش بیمه قرار دادن زنان سرپرست خانوار مقداری در نظر گرفته است که البته این بودجه از قبل هم کمتر است و باید باز برای افزایش سهم بودجه به این منظور به دولت پیشنهاد داده شود.»رئیس کمیسیون اجتماعی،درباره راهحلهایی که موجب کاهش بیکاری زنان سرپرست خانوار میشود،می گوید: «برای زنان سرپرست خانوار مشاغل خانگی پیشنهاد میشود،اما این زنان ارجحیتی برای استخدام در ادارات دولتی نخواهند داشت.اما باید توصیه داشت که به این زنان وام مشاغل اختصاص داد تا بتوانند کارآفرینی کنند.اولویتی که کمیسیون اجتماعی مجلس میتواند برای این زنان در نظر بگیرد،اولویت در اهدای وام مشاغل و اجرای طرح پوشش بیمهای این زنان است.»
برای اشتغال این زنان چه باید کرد؟
توران ولی مراد،دبیر ائتلاف اسلامی زنان،در مورد اینکه برای اشتغالزایی زنان سرپرست خانوار چه باید کرد؟به تهران امروز،می گوید: «باید پیشگیری کنند از این موضوع که زنان نان آور خانواده هر روز افزوده نشوند.برای پیشگیری از این قضیه باید به یکسری از آسیبها نیز توجه کنند،بهطور مثال:آسیبهایی که خانواده با آن درگیر است،که باید در همه ابعاد به آن توجه شود و از همه ابعاد بررسی شود.مانند،روابط بین فردی،فرهنگی،اقتصادی،حقوقی که باعث میشود خانواده نا به سامان شود.وقتی به آسیبهای اجتماعی نگاه میکنیم،متوجه میشویم آمار تنشها بالا رفته است،سن ازدواج زیاد شده است،طلاق افزایش یافته است،این آسیبهایی است که باید از نظر علمی بررسی شود و سلیقهای با آن برخورد نشود.
زنان سرپرست خانوار فقط بر اثر مرگ زوج،سرپرست خانوار نمیشوند این اتفاقات به این امر کمک میکند.از سویی دیگر،مشکل اصلی در عدم برنامهریزی درست است.در کشور ایران،مشکلی که بسیار آسیبزاست،عدم برنامهریزی است.یعنی مسئولان وقتی پستی میگیرند،موظفند دو کار انجام دهند:اول،به رفع مشکلات موجود بپردازند،با توجه به اینکه برنامهریزی دقیق و علمی دارند.دوم،از آسیبهای بعدی پیشگیری کنند.این مشکلاتی است که در امور زنان و بالاخص زنان سرپرست خانوار توجهی به آن نشده است.»این فعال حقوق زنان معتقد است: «تا وقتی مسائل زنان دیده نشود و جدی گرفته نشود،شاهد این مشکلات خواهیم بود.زنان در ۳۵ سال بعد از انقلاب اسلامی،بسیار توانمند،کارآمد و متخصص بودهاند اما هنوز سطوح بالا مردان در این زمینه تصمیم میگیرند و تصمیماتشان را به سرانجام نمیرسانند،مانند:طرحی که برای پوشش بیمه زنان سرپرست خانوار بهوجود آمد.»
حضور جدی دانشگاه در بخش سیاستگذاری
«تا وقتی نخبگان،دانشگاهیان و مراجع علمی در بحثهای زنان و مشکلات اجتماعی ورود نکنند،معضلات به صورت دقیق حل نخواهد شد.»
توران ولی مراد،معتقد است: «وقتی موضوعی به عنوان زنان سرپرست خانوار متولی ندارد،در نتیجه کسی نیست تا برایش برنامهریزی کند و از آسیبهایش پیشگیری شود.نباید فراموش شود،چند عامل مهم که موجب بهوجود آمدن زنان سرپرست خانوار شده است، عبارتند از:بالا رفتن سن ازدواج،بالا رفتن طلاق در ۵ سال اول زندگی است،زنان سالمند که به حال خود رها شدهاند.باید بدانیم موضوع زنان سرپرست خانوار،حوزهای بیسرپرست است.»
زنان سرپرست خانوار بیسرپرست مانده اند
زنان سرپرست خانوار،ناتوان نیستند،بلکه بسیار توانمند هستند.اما باید این توانمندی را در این زنان تقویت کرد.مهمترین کار در زمینه زنان سرپرست خانوار،حل معضلات اجتماعی و فرهنگی است.باید نهادی متولی پرداختن به مشکلات این زنان وجود داشته باشد.این زنان فرزندانی دارند که با معضلات اجتماعی رو بهرو هستند.از سویی دیگر،خود زنان فشارهای مضاعفی دارد که یک تنه باید آنها را حل کند.در نتیجه یک برنامهریزی از سوی یک نهاد متولی نیاز است تا بتواند سازمان بهزیستی،تامیناجتماعی و نهادهای متولی را مجبور به انجام وظایفشان در قبال این زنان کند.
۳۰ درصد زنان سرپرست خانوار از کار افتاده اند
رئیس سازمان آمار ایران میگوید: «۸ درصد زنان سرپرست خانوار معلول، ۷ درصد دارای بیماری جسمی، ۱۴.۵ درصد دارای بیماری روانی و ۳۰ درصد از آنها از کار افتاده هستند. ضمن آنکه ۴۶ درصد زنان سرپرست خانوار تحت پوشش نهادهای حمایتی شامل کمیته امداد، بهزیستی، بنیاد شهید، شهرداری و… هستند.» زنان سرپرست خانوار،مردانه تلاش میکنند تا بتوانند روی پاهایشان بایستند،اما این وظیفه بر عهده دولتمردان است که این زنان را حمایت کند تا بیکاری به معضلات اجتماعی این زنان افزوده نشود.