دست مددکاران اجتماعی بیمارستانی بسته است
بینندگانی که در ماه رمضان امسال پای تلویزیون نشستند و سریال «خروس» را تماشا کردند، شاهد صحنه‌های طنزی بودند که البته در دل خود از واقعیتی تلخ در نظام سلامت ایران خبر می‌داد.
خط داستان، ماجرای پدری را روایت می کرد که در بیمارستانی بستری شده بود، اما پس از بهبود جسمی، توان مالی برای پرداخت هزینه های درمانی بیمارستان را نداشت و به همین دلیل مجبور بود تا زمان تسویه حساب با بیمارستان، در بخش های مختلف بیمارستان اوقاتش را سپری کند.
شاید تصور شود که این روایت چون در فیلم و سریال اتفاق افتاده است، بنابراین جنبه هنری و نمایشی دارد، اما در دنیای واقعی نیز نمونه چنین رخدادهایی در بیمارستان های ایران، دیده شده است.
مثلا حدود دو سال پیش بود که دو نفر از بیماران یکی از بیمارستان های دولتی تهران به دلیل ناتوانی در پرداخت هزینه های بیمارستان در بیابان های اطراف پایتخت رها شدند که پس از رسانه ای شدن این حادثه، موج انتقادها نسبت به این حرکت کم سابقه تا مدت ها دست از سر وزارت بهداشت برنداشت.
با وجود آن که با گذر زمان، آب ها از آسیاب افتاد و این حادثه تلخ رفته رفته رو به فراموشی رفت، اما هنوز هم بسیاری از بیماران نیازمند و بستری شده در بیمارستان ها، با مشکلات عدیده ای برای پرداخت هزینه بستری روبه رو هستند که حجم مشکلاتشان دست کمی از بیرون انداخته شدن از بیمارستان ندارد.
از یک سو، بسیاری از بیمارستان های خصوصی ترجیح می دهند بیماران نیازمند و بستری شده را به بیمارستان های دولتی منتقل کنند و از سوی دیگر، بیمارستان های دولتی هم به دلایل گوناگون نمی توانند آن گونه که انتظار می رود بیماران نیازمند و بستری شده را کمک کنند.
این گره بسته چند سال است ناگشوده باقی مانده است و هنوز هم بسیاری از بیماران تهیدست جامعه نمی دانند در صورتی که پایشان به بیمارستان رسید و از پس هزینه های بستری برنیامدند، از چه نهادی کمک بگیرند و چه مراحلی را طی کنند.
در این نوشتار مراحل کمک گرفتن بیمار بستری شده از نهادهای درمانی شرح داده می شود تا حداقل بیمار بستری شده از حقوق قانونی اش در بیمارستان ها آگاه شود و در ادامه نیز به چالش ها و مشکلات این فرآیند حمایتی اشاره شده است.
مراحل کمک رسانی به بیمار نیازمند در بیمارستان
در صورتی که بیماری به بیمارستان دولتی مراجعه کند و شرایطش اورژانسی باشد، بیمارستان موظف است بیمار را پذیرش کند.
یعنی در این مرحله بیمارستان موظف است بدون توجه به وضع مالی بیمار، او را از شرایط اورژانسی خارج کند.
فاطمه قربانی، رئیس واحد مددکاری بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) درباره سایر مراحل کمک به این گروه از بیماران نیازمند و بستری شده به «جام جم» می گوید: اگر وضع بیماری غیر اورژانسی باشد، در وهله اول واحد مددکاری تلاش می کند بیمار را تحت پوشش بیمه خویش فرمای خدمات درمانی ایرانیان قرار دهد و هزینه این بیمه نیز برای هر بیمار بستری شده برای مدت زمان یک سال، حدود ۸۷ هزار تومان است.
البته بسیاری از بیماران بستری شده در بیمارستان ها، توانایی پرداخت همین مبلغ حق بیمه را هم ندارند و قربانی تاکید می کند واحد مددکاری در این مرحله تلاش می کند ضمن مکاتبه با کمیته امداد، این مبلغ حق بیمه را به ۲۷ هزار تومان برساند.
با این که بیمه خدمات درمانی، بسیاری از هزینه های درمانی گران ـ بخصوص هزینه درمان بیماران خاص و صعب العلاج ـ را پوشش نمی دهد، حتی با گرفتن این دفترچه بیمه در بیمارستان هم نباید انتظار داشت بیمار نیازمند بتواند بدون مشکل مالی از بیمارستان مرخص شود.
قربانی راه حل این مشکل را در کمک گرفتن از مراکزی چون کمیته امداد، بهزیستی، هلال احمر و مراکز خیریه غیردولتی می داند و می گوید: پس از بیمه کردن بیمار، تلاش می کنیم از کمک مراکز حمایتی نامبرده استفاده کنیم، مثلا بیمارستان رسول اکرم(ص)، هفت مددکار دارد که روزانه حدود ۳۵۰ بیمار به واحد مددکاری مراجعه می کنند که از این تعداد نیز بخشی از آنها برای دریافت کمک مالی به واحد مددکاری مراجعه می کنند و برای کمک به آنهاست که متوسل به این مراکز حمایتی می شویم.
در صورتی که بیمار با داشتن بیمه خدمات درمانی هم نتواند هزینه درمانش را پرداخت کند، به گفته قربانی، تلاش می شود از مراکز حمایتی کمک گرفته شود و اگر باز هم مشکل حل نشد با اجازه رئیس بیمارستان، به عنوان آخرین راه حل بیمارستان می تواند با توجه به وضع مالی و جسمی بیمار، بخشی از هزینه های بستری بیمار نیازمند را پرداخت کند.
رئیس واحد مددکاری بیمارستان حضرت رسول اکرم (ص) یکی از مشکلات عمده واحدهای مددکاری بیمارستان ها را واگذاری بخش های بیمارستان دولتی به مراکز خصوصی می داند و تاکید می کند وقتی داروخانه یک بیمارستان دولتی به بخش خصوصی واگذار می شود، دیگر مددکاری نمی تواند از آن داروخانه انتظار داشته باشد به نفع بیمار، بخشی از هزینه های دارو و تجهیزات درمانی را دریافت نکند.
خدمات شهرداری راه گریز بیمارستان های دولتی
تصور کنید بیماری توانایی پرداخت هزینه های بستری را نداشته باشد یا اصلا بیمار در خیابان پیدا شده باشد. در این شرایط معمولا بیمارستان ها منتظر می مانند تا حد امکان از کمک مددکاری استفاده کنند، اما پس از مشخص شدن وضع مددکاری بیمار، اجازه خروج بیمار از بیمارستان تا زمان تسویه حساب نهایی صادر نمی شود.
دکتر بهروز هاشمی، متخصص طب اورژانس است در گفت و گو با «جام جم» یادآور می شود تقریبا هر ۱۲ ساعت، به یک بیمار اورژانسی برخورد می کند که توان مالی برای پرداخت هزینه های بستری در بیمارستان را ندارد.
هاشمی معتقد است جز در موارد خاص، بیماران اورژانسی نیازمند به بیمارستان های دولتی فرستاده می شوند و خاطر نشان می کند بیمارستان های خصوصی تا حد امکان تلاش می کنند از پذیرش بیماران اورژانسی نیازمند سرباز بزنند و با درمان های سرپایی یا انتقال به بیمارستان های دولتی، کار درمان را نیمه کاره رها می کنند.
به گفته این متخصص اورژانس، اگر در بیمارستان های دولتی بیمار بستری شده توان مالی پرداخت هزینه های درمان را نداشته و تمایلی هم برای رفتن از بیمارستان نداشته باشد، در این صورت بیمارستان تلاش می کند به هر نحو ممکن آن تخت را خالی کند و حتی گاهی برای آن گروه از بیمارانی که در کف خیابان ها پیدا می شوند و پولی برای پرداخت هزینه های بستری ندارند، بیمارستان خودش راه را برای فرار آنها از بیمارستان باز می گذارد.
یکی دیگر از حربه هایی که هاشمی به آن اشاره می کند، استفاده برخی بیمارستان های دولتی از خدمات مدیریت شهری شهرداری تهران است که در این حالت، بیمار بستری شده فقیر به مراکز حمایتی زیرمجموعه شهرداری منتقل می شود. مجموعه شهرداری برای پذیرش این گروه از بیماران (مانند کارتن خواب های معتاد) بستری شده، ملزم به دریافت تائیدیه ای مبنی بر بهبود بیمار بستری شده است، اما در برخی موارد، بیمارستان با ارسال نامه ای مبنی بر غیر اورژانسی بودن وضع بیمار، او را به مراکز تعریف شده در شهرداری تحویل می دهد و تخت بیمارستان را برای بیمار اورژانسی بعدی خالی می کند.
دست مددکاران بیمارستانی بسته است
مطابق قوانین فعلی، حضور مددکار اجتماعی در بیمارستان ها الزامی است و بیمارستان ها باید از خدمات اجتماعی این مددکاران برای کمک به بیماران بهره ببرند.
این مددکاران وظایف مختلفی دارند و از ارائه مشاوره های روانی و اجتماعی به بیمار تا کمک به حل مشکلات بیمار بستری شده در مراکز درمانی در زمره وظایف آنها قرار می گیرد.
کمک برای تسهیل فرآیند پذیرش و ترخیص بیمار، ارتباط با پزشک برای رفع مشکلات درمانی بیماران و حتی آگاهی دادن به بیمار تا از حقوق قانونی اش در بیمارستان ها آگاه باشد، از دیگر مسئولیت های این گروه از مددکاران است.
اما عمده وظیفه مددکاران بیمارستانی که شاید خیلی از مردم و بیماران هم بیشتر با همین وظایف آنها را بشناسند، شناسایی بیماران نیازمند و کمک مالی به آنان است.
این گروه از مددکاران موظفند بیماران نیازمند را در مراکز درمانی شناسایی کنند و برای تهیه دارو و درمان، این گروه از بیماران را مورد حمایت مالی قرار دهند، اما مددکاران بیمارستانی برای انجام وظیفه خود با چالش های متعددی روبه رو هستند.
رئیس اداره مددکاری اجتماعی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به وجود همین مشکلات به ایرنا می گوید: بیمارستان ها می توانند در مواقع لزوم از توانایی های یک مددکار اجتماعی، بهره های فراوانی ببرند؛ مددکاران اجتماعی آشنایی کامل به بیمارستان دارند و می توانند بیماران را به بخش های مختلف راهنمایی کند، اما متاسفانه دست مددکاران اجتماعی در امور بیمارستانی باز نیست و مدیریت بیمارستانی اغلب متوجه نقش مهم مددکاران اجتماعی نیست.
فرزانه یعقوب معتقد است: مددکاران اجتماعی حتی می توانند نقش رابط با دیگر بیمارستان ها را نیز عهده دار شوند تا هنگام وقوع یک حادثه برای بیمار در صورت نداشتن تخت خالی بسرعت بتوانند بیمار را به یک بیمارستان دیگر راهنمایی کنند، اما حتی به رغم نیاز شدید اورژانس های بیمارستانی به مددکاران اجتماعی، اکنون مددکاران به صورت مستقر در اورژانس ها فعالیت ندارند.
البته دلیل آن نیز تا حدودی واضح است، زیرا هم اکنون بیمارستان های دولتی با کسری بودجه ای بالغ بر ۱۹۰۰ میلیارد تومان روبه رو هستند و مطابق اطلاعیه های وزارت بهداشت، حتی بسیاری از این بیمارستان ها برای تهیه دارو هم مشکل مالی دارند و با این حال نمی توان انتظار داشت بیمارستان های دولتی بتوانند برای کمک مالی به بیماران نیازمند، اقدام درخوری انجام دهند و از کمک مددکاران اجتماعی بهره ببرند.
این مشکل باعث شده تعداد مددکاران در بیمارستان ها هم کاهش پیدا کند و به گفته یعقوب، تعداد پست های کاری برای مددکاران اجتماعی در یک بیمارستان کمتر از حد استاندارد است، به طوری که یک بیمارستان تخصصی ممکن است فقط دو مددکار اجتماعی داشته باشد.
درواقع می توان گفت با آن که بیش از ۵۰۰ مددکار اجتماعی در مراکز درمانی کشور فعالیت می کنند، اما به دلیل کمبود منابع مالی در بیمارستان های دولتی، این گروه از مددکاران نتوانسته اند به بیماران نیازمند در سراسر کشور کمک شایانی کنند و حتی در برخی بیمارستان های دولتی، واحد مددکاری رفته رفته شبیه یک واحد اداری منفعل شده است که بود و نبودش، فرقی به حال بیماران اقشار ضعیف جامعه ندارد.
امین جلالوند / گروه جامعه
منبع: جام جم