سالمندان باید به پیران پویا تبدیل شوند
برآوردها حاکی از آن است که طی کمتر از سه دهه دیگر، جمعیت سالمند به ۲۰ درصد کل جمعیت کشور خواهد رسید. این در حالی است که مددکاران اجتماعی و کارشناسان امور سالمندی، از نبود سیاستگذاری های کلان در این حوزه و نهادینه نشدن اهمیت رسیدگی به مشکلات سالمندان در جامعه می گویند.
در حالی چنین رقمی برای جمعیت سالمند ایران در ۲ دهه آینده پیش بینی شده است که مددکاران اجتماعی و کارشناسان امور سالمندی، از شرایط کنونی و برنامه ریزی هایی که برای قشر سالمند باید در نظر گرفته شود اظهار نارضایتی می کنند.
«فرید براتی سده» رییس دبیرخانه شورای ملی سالمندان، اواخر فروردین ماه امسال اعلام کرد: «سند ملی سالمندان» را برای مسوولان وزارت رفاه ارسال کرده ایم اما تاکنون هیچ اقدامی در جهت تصویب و اجرای آن صورت نگرفته است.
وی پیش از این نیز اعلام کرده بود برنامه ریزی ها برای سالمندی هنوز نهادینه نشده و در قالب سیاست گذاریِ های کلان کشور در نیامده است.
گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در خصوص چالش های زندگی سالمندان و بایسته های رفع این چالش ها، به گفت وگو با «سید حسن موسوی چلک» رییس انجمن مددکاران اجتماعی و «حسین قاسم نژاد» پزشک و متخصص در امور سالمندی پرداخت. این کارشناسان در توضیح راه های بهبود شرایط زندگی سالمندان بر اهمیت طرح ریزی و اجرای برنامه های کارشناسی و موثر و لزوم خروج از سیاست های شعاری درباره سالمندان تاکید کردند.
*** برنامه ریزی برای سالمندی باید از شعارزدگی خارج شود
قاسم نژاد در گفت و گو با پژوهشگر ایرنا گفت: برنامه ریزی برای سالمندان به معنای کمک به یک قشر فقیر نیست بلکه به نوعی طرح ریزی در جهت کم کردن بار بیماری و مشکلاتی است که به طور غالب در دوران سالمندی گریبانگیر افراد می شود. برنامه ریزی برای قشر سالمند نباید از ۶۰ سالگی برای هر فردی کلید بخورد بلکه این برنامه از ۲۰ سالگی باید در جریان باشد تا با مطالعه های میان نسلی بتوانیم نیازها و احتیاج نسل های مختلف در دوره سالمندی را به خوبی بشناسیم.
این متخصص امورسالمندی افزود: یکی از مهمترین کارهایی که باید در راستای رفاه سالمندان شکل گیرد توجه به نقش اجتماعی آنها است. ما نباید در پایان سن ۵۹ سالگی فرد را فاقد توانایی و کارایی اجتماعی بدانیم . این کار سزاوار این قشر از جامعه نیست بلکه باید سالمندان احساس مفید بودن را در جامعه داشته باشند.
قاسم نژاد با بیان اینکه شعارزدگی یکی از مشکلات جامعه است، گفت: هر چند که ما همیشه درباره سالمندی و نقش سالمندان شعار می دهیم اما در کلانشهری مانند تهران که مرکز سیاسی کشور است حتی یک خیابان مخصوص سالمندان نداریم. البته نبود امکانات برای سالمندان تنها به بخش حمل و نقل منتهی نمی شود بلکه در زمینه امکانات ورزشی، تفریحی و سلامتی مثلا «آب درمانی» سالمندان هیچ برنامه ای در نظر گرفته نشده است.
وی با اشاره به روند پیری جمعیت در کشور گفت: برخی از سونامی میانسالی در جامعه سخن به میان می آورند اما در این زمینه باید بگویم که سونامی میانسالی زمانی شکل می گیرد که هیچ گونه برنامه ریزی برای این قشر نداشته باشیم. برای اجرایی شدن برنامه های مخصوص سالمندان باید ۲ وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و تعاون، کار و رفاه اجتماعی همکاری لازم را با هم داشته باشند.
این متخصص امور سالمندان با انتقاد از برخی برنامه ریزی ها در این حوزه گفت: فراهم کردن امکانات برای قشر سالمند یکی از مهمترین بایسته های توجه به این قشر است اما این امکانات تنها در ایجاد خانه سالمندان خلاصه شده که به مرکزی برای نگهداری آنان تبدیل شده است. اگر ما قرار باشد به این قشر خدماتی ویژه ارایه کنیم باید بخش خصوصی را برای سرمایه گذاری ترغیب کنیم اما تا امروز واگذاری سرای سالمندان به افراد متخصص به کندی پیش رفته است.
به گفته قاسم نژاد، در کشورهایی مانند استرالیا برای کسانی که می خواهند در زمینه سالمندی سرمایه گذاری کنند، معادل ۶۵ درصد هزینه ها وام داده می شود تا به تاسیس دهکده سالمندان در آن کشور اقدام کند. در این دهکده ها به دور از هیاهوهای زندگی شهری زندگی همچنان در جریان است و فرد سالمند بسیاری از کارهای خود را به صورت روزمره انجام می دهد. اما سرای سالمندی در ایران به محلی برای خوردن، خوابیدن و پوشاک عوض کردن تبدیل شده است.
*** افزایش جمعیت پیر و لزوم سیاست گذاری های حیاتی
رییس انجمن مددکاران اجتماعی در گفت وگو با گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا با بیان اینکه در چند دهه گذشته دسترسی آسان به خدمات بهداشتی و درمانی موجب بالا رفتن امید به زندگی و افزایش جمعیت میانسال و پیر شده است بر لزوم سیاست گذاری های درست در این زمینه تاکید کرد و گفت: این اتفاق از یک منظر می تواند موفقیت محسوب شود اما از منظر دیگر تهدید است؛ اگر نتوانیم در راستای این افزایش امید و پیر شدن جمعیت، در سیاستگذاری های کلان کشور تغییرهای جدی ایجاد کنیم، در آینده با بحران مواجه خواهیم شد.
موسوی چلک با اشاره به احتمال افزایش مشکلات روحی و روانی سالمندان در آینده به دلیل تغییر سبک زندگی، بر لزوم تدبیر در این زمینه تاکید کرد و افزود: سبک زندگی کنونی و تغییر ساختار خانواده موجب خواهد شد در آینده قشر سالمند ما با تنهایی بیشتری دست به گریبان باشد. مهمترین نیازی که این قشر در شرایط کنونی و در آینده دارد توجه و محبت است.
وی با اشاره به اهمیت پرورش متخصصان و مددکاران اجتماعی حرفه ای اضافه کرد: افزایش جمعیت سالمند کشور نگرانی هایی برای چند دهه آینده ما ایجاد کرده است که باید بیش از گذشته به آنها توجه شود. در این شرایط، مددکاران اجتماعی در کنار سایر متخصصان باید آمادگی لازم را داشته باشند و دانشگاه ها نیز لازم است از امروز برای تربیت متخصصان مورد نیاز جامعه ای که جمعیت سالمند دارد تمهیدات لازم را اتخاذ کنند.
این کارشناس حوزه مسایل اجتماعی در ادامه یادآور شد: اهمیت توجه به مقوله سالمندی یکی از اولویت های سازمان بهداشت جهانی است. به همین دلیل این سازمان در چند سال گذشته ۲ بار شعار سال خود را در مورد سالمندان انتخاب کرده است.
موسوی چلک در ادامه با اشاره به سخنان براتی سده در زمینه نهادینه نشدن خدمت رسانی به سالمندان گفت: برنامه موسوم به «پیرِ پویا» یکی از مهمترین برنامه هایی است که باید در دستور کار مسوولان قرار گیرد. برای فراگیر شدن این برنامه باید از همین امروز شروع کنیم زیرا سالمندان گنجینه ارزشمند جامعه هستند.
در پایان باید گفت سالمندی به عنوان یک دوره از زندگی مانند دوره نوجوانی، جوانی و میانسالی دارای نیازهای متفاوت است با این تفاوت که در دوره ای مانند کودکی یا نوجوانی، فرد مورد حمایت خانواده و اطرافیان است اما تغییر ساختار خانواده و اشتیاق نسل جدید برای زندگی مستقل رویه ای متفاوت برای این قشر از جامعه رقم زده است. سالمندانِ امروز، بیشترِ سال های واپسین زندگی خود را در تنهایی سپری می کنند.
مشکل های روحی و روانی ناشی از تنهایی و بیماری های جسمی ناشی از کهولت سن، موجب شده تا در بیشتر کشورها برنامه های متعددی برای رفاه سالمندان جامعه تدوین شود. این برنامه ها اما تاکنون در کشور ما بیشتر روی کاغذ مطرح شده است و به نظر می رسد تا اجرای واقعی و عملی فاصله زیادی دارد.