سالمندی و چالش های پیش روی آن در ایران
متن زیر خلاصه ای از سخنرانی سرکار خانم دکتر بهاری، مسئول کارگروه سالمندی انجمن مددکاران اجتماعی ایران و مدرس دانشگاه است که در نشست “سالمندی و چالش های پیش روی آن در ایران” است که در تاریخ ۱۳ بهمن ۱۳۹۳ در انجمن جامعه شناسی در سالن دانشگاه علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد:
سالمندی و چالش های پیش روی آن در ایران
یکی از دوره های زندگی در چرخه حیات که ممکن است برای افراد اتفاق بیافتند سالمندی است. سالمندی همچون سایر دوره ها مستلزم توجه و مراقبت است. به طوریکه می توان مشاهده نمود، نیازها، محدودیت ها و مشکلات در این مرحله نه تنها کاهش نمی یابد بلکه به گونه ای دیگر نمایانگر می شود.
با توجه به اینکه در کشور ما بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۸۵ پیش بینی می شود وضعیت سالمندی تا سال ۱۴۲۹ به ۹/۲۴% برسد که روندی سریعتر از سایر گروه های جمعیتی خواهد داشت، بنابراین شناخت مشکلات این مرحله از زندگی(سالمندی) از جمله ضروریات است. در بخش پیش رو ضمن تعریفی از سالمندی به شناخت ویژگی های سنی، و عملکردهای روانی و اجتماعی این افراد می پردازیم و سپس با توجه به طبقه بندی مشکلات ؛ نحوه مواجهه با آنها را ذکر می کنیم.
- سالمندی بنا بر تعریف سازمان بهداشت جهانی عبور از مرز شصت سالگی است و برای تمام افرادی که از حوادث و اتفاقات زندگی جان سالم به در برده اند و جوانی و میانسالی را پشت سر گذاشته اند، این دوران تحقق پیدا می کند.
فارل (۱۹۹۰) سه گروه از سالمندان را از یکدیگر متمایز می کند که عبارتند از:
- پیران جوان ۷۴-۶۵ سال/ پیران میانسال ۸۴-۷۵ سال/ پیران پیر ۸۵ سال و بالاتر
- همچنین مجله پزشکی و جامعه (۱۳۷۱) دسته بندی دیگری از سالمندان ارائه می دهد که شامل گروه های زیر می شوند:
- مسن ۶۴-۵۵ سال / پیر۷۴-۶۵ سال / کهنسال ۸۴-۷۵ / فرتوت بیش از ۸۵ سال
سالمندان را به لحاظ ویژگی های روانی ، اجتماعی و در نتیجه یکی از مهمتریت شاخص های سرمایه انسانی( رضایت از زندگی) می توان در دسته بندی های زیر قرار داد:
- سالمندان یکپارچه
- سازمان دهنده : سطح فعالیت شان خیلی بالا و نقش های متعدد. توانایی شناختی+ و درجه رضایت از زندگی بالا.
- متمرکز: سطح فعالیت شان متوسط. فعالیت های انتخابی دارند. توانایی شناختی+ و درجه رضایت از زندگی بالا.
- منزوی: از نظر سطح فعالیت آرام و محتاط. توانایی شناختی + درجه رضایت از زندگی بالا.
- سالمندان ضد ضربه
- سرسخت: سطح فعالیت شان خیلی بالا. رضایت از زندگی متوسط
- بسته: از نظر سطح فعالیت متمرکز بر خود هستند. رضایت از زندگی متوسط
- سالمندان منفعل- وابسته
- وابسته: سطح فعالیت متوسط دارند. رضایت از زنذگی متوسط مشروط
- بی علاقه: سطح فعالیت ضعیف. رضایت از زندگی ضعیف.
- متلاشی: سطح فعالیت ضعیف. رضایت از زندگی ضعیف.
محدودیت های و مشکلات این دوره ( سالمندی)
بخش گسترده ای از مشکلات این دوره با وضعیت سلامت و مراقبت سالمندان در حوزه سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی در ارتباط است و در یک تقسیم بندی دیگر بسیاری از مشکلات به ضعف های موجود در سطح کلان و خرد در مدیریت نوین ساختارها و نهادها و انتظام بخشیدن به کنش ها مربوط می گردد که این ضعف ها در فرایند های گوناگون مدیریتی اعم از برنامه ریزی، اجرا و ارزیابی فعالیت ها و عملکردها در بخش های زیر اتفاق می افتد :
وزارت بهداشت درمان وآموزش پزشکی / شورای ملی سالمندان/ کمیته ساماندهی سالمند در دانشگاه های علوم پزشکی / سازمان بهزیستی /سازمان بازنشستگی/ تامین اجتماعی/ شهرداری و شهرسازی/ وزارت آموزش و پرورش وزارت تعاون کار و رفاه اجتماعی و…
راهکارهای اجرایی با توجه به رویکردهای جامعه شناسی و مددکاری اجتماعی. همچنین مدیریت و سیاست گذاری نوین در امور سالمندی با مشارکت تمامی نهادها ، سازمان ها و موسسات مسئول در اقدامات زیر:
- شناخت نیازهای زیستی، روانی، اجتماعی، حقوقی و… دوران سالمندی، با توجه به تغییرات اجتماعی و فرهنگی و اقتصادی جهان کنونی؛
- شناخت و تحلیل وضعیت خدمات اجتماعی و رفاهی اعم از بیمه، بازنشستگی و… سالمندی، در حال حاضر؛
- طراحی مدل های خدمات مراقبتی و توانبخشی سالمندان، با توجه به ارزیابی های وضعیت موجود و چشم اندازی نوین؛
- مداخلات آموزشی، مراقبتی، درمانی، توانبخشی در جهتارتقای وضعیت زندگی سالمندان ؛
- آماده سازی افراد برای ورود به این مرحله از زندگی و ارتقاء آگاهی افراد و گروه ها در جامعه با توجه به رویکرد توانمند سازی ارتباط میان نسلی؛
- اقدام مداخله گرانه جهت تحقق حقوق سالمندان.
- پیگیری و ارزیابی فعالیتها
منابع مورد استفاده جهت سخنرانی شامل موارد ذیل و مطالعاتی است که از ذکر آن در این بخش به علت عدم ارجاع خود داری شده است و تجربیاتی است که از کار با موارد سالمندی در مراکز نگهداری از سالمندان و مراجعین سالمند به مراکز درمانی حاصل شده است.
منابع
- پزشکی و جامعه (۱۳۷۱) طب سالمندان. سال۱، شماره ۱ص۱۷۴ -۱۶۸
- کارداک، ونسان(۱۳۹۱). جامعه شناسی پیری و پیرشدگی. سوسن کباری. تهران: جامعه شناسان
- وندرزندن، جیمز دبلیو(۱۳۸۱). روانشناسی رشد. حمزه گنجی. تهران: بعثت
- مجموعه مقالات سومین کنگره بررسی مسائل سالمندی در ایران و جهان ۸-۶ /۱۲/ ۱۳۸۶
- خبرگزاری ایسنا به آدرس: Isna.ir
- جزوه های کارگاهی سازمان بهزیستی
Nursingcare of the older person.Lippin cott. 1990 ) – Farrel, Jane