عبور معلولان ممنوع!
میگویند فرض محال، محال نیست. حالا بیایید فرض کنیم به هر دلیلی مجبور میشویم از دو عصا برای راه رفتن کمک بگیریم. حتی اگر دوست داریم میتوانیم تصور کنیم که روی ویلچر نشستهایم. حالا فرض کنیم امکانات شهری هم برای عبور و مرورمان مناسب نیست. در این صورت به نظرتان چه اتفاقی میافتد؟ ما از یک شخص پویا و فعال تبدیل به فردی خانهنشین و منفعل میشویم. از پلههای هیچ ساختمانی نمیتوانیم بالا برویم، از وسایل حمل و نقل عمومی بیبهره میشویم، مترو جایی برایمان ندارد و بی آر تی هم با ما غریبه میشود.
در چنین شرایطی امکان رفتن به سینما و پارک برایمان از بین میرود، از دیدار فامیل و دوستان محروم میشویم، مدرسه و دانشگاه را از دست میدهیم و از دستیابی به شغل هم بیبهره میمانیم. کمکم اعتماد به نفسمان پایین میآید، پرخاشگر میشویم و اگر امکان ادامه حیات پیدا کنیم، به یک فرد منزوی تبدیل خواهیم شد.
خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، به بهانه هفته بهزیستی به چگونگی عبور و مرور افراد دارای معلولیت پرداخته و امکانات فراهم شده برای دسترسی این افراد به اماکن و معابر شهری را مورد بررسی قرار داده است. حکایتی که از آسانسورهای یک خط در میان مترو گرفته تا بیآرتی غیر قابل استفاده، دعوای دو دستگاه بر روی سامانه جانبازان و معلولان، ابهام در معافیت مالیاتی به منظور ورود خودرو، کارت سوخت ماهیانه ۱۵ تا ۲۰ لیتر و غیره که همگی قسمتهایی از یک سریال دنبالهدار هستند؛ سریال «دسترسی برای معلولان» که به قول یکی از دوستان گاهی هست و گاهی نیست.
سامانه حمل و نقل یک گام به جلو
راهاندازی سامانه حملونقل ویژه معلولان و جانبازان پایتخت روایت جالبی دارد. ماجرا از اینجا شروع شد که در ۱۴ تیرماه سال گذشته عدهای از معلولان به دلیل قطع شدن کارت شارژ ایاب و ذهاب سرویسهای خود، جلوی ساختمان بهزیستی تجمع کردند که در آنجا خبر خوشحال کننده ورود یک نهاد دیگر به عرصه عبور و مرور معلولان را شنیدند. در آن تجمع، رییس بهزیستی با دعوت از تجمعکنندگان به سالن کنفرانس ساختمان بهزیستی، اعلام کرد که حمل و نقل معلولان وظیفه شهرداری است و در پی این موضوع قرار شد شهرداری سامانهای برای حمل و نقل معلولان ایجاد کند و ظاهرا بهزیستی هم خودروهای مناسبسازی شده را در اختیار شهرداری بگذارد. اما گویا بر اثر اختلافاتی این کار صورت نگرفت! و شهرداری مجبور شد از روشهای دیگر برای تامین خودروهای مناسب افراد دارای معلولیت استفاده کند که به نظر میرسد در تهیه این خودروها کند پیش میرود.
به هر طریق، سامانه حملونقل ویژه معلولان و جانبازان پایتخت اواخر اسفندماه سال ۹۱ با حضور قالیباف شهردار تهران به بهره برداری رسید که قطعا یک گام رو به جلو بود. اقدامی که شاید بخشی از مشکلات عبور و مرور افراد دارای معلولیت را کاهش دهد و متعاقب آن شرایط حضور این افراد را در سطح شهر فراهم کند.
معینی رییس هیات مدیره انجمن باور با بیان این که مشکلات ایاب و ذهاب معلولان به قوت خود باقی است، اظهار کرد: تنها اقدامی که در این جهت صورت گرفت افتتاح سامانه حمل و نقل جانبازان و معلولان توسط شهرداری تهران بود که اقدام مثبتی محسوب میشود. با این وجود معلولان هنوز برای تردد دچار مشکلات زیادی هستند و چشمانداز روشنی هم در این خصوص وجود ندارد.
سعید زارع زهرانی مدیر سامانه معلولان و جانبازان تهران هم در خصوص خدمات این سامانه گفت: خدمات خودروهای ما غالبا به صورت دربستی و به وسیله ونهای مناسبسازی شده انجام میشود. در حال حاضر ۵۰ دستگاه ون داریم که این ونها برای ۲ تا ۳ نفر ویلچرنشین و ۴ نفر همراه طراحی شدهاند.
زارع در خصوص نحوه تماس معلولان با این سامانه گفت: شماره تلفن ۶۳۰۵ با ۳۰ شماره پشتیبان (برای برقراری تماس همزمان ۳۰ نفر) در نظر گرفته شده است. همچنین سیستم پیامکی سامانه به شماره ۷۳۳-۴۵۷۸-۰۹۳۳ برای برقراری ارتباط و سرویسدهی و همچنین دریافت انتقادات و پیشنهادات مسافران راهاندازی شده است.
معینی هم با اظهار امیدواری از اینکه در دولت آینده در خصوص ایاب و ذهاب معلولان فکری شود، گفت: دولت میتواند با پرداخت یارانه به شهرداری، این نهاد را در ساماندهی برای تسهیل شرایط مناسب رفت و آمد معلولان یاری کند.
وی همچنین با اشاره به مشکل معلولان صاحب خودرو در تامین بنزین ۴۰۰ تومانی، گفت: پرداخت ۱۵ تا ۲۰ لیتر بنزین ماهیانه هیچ کمکی به معلولان صاحب خودرو نمیکند. ضمن اینکه نحوه توزیع این هزینهها از شاخصهای روشن و یکسانی برخوردار نیست.
معلولان، عطای مترو را به لقایش میبخشند
این توقع از مترو که روزانه بیشترین تعداد مسافر شهر تهران را جابهجا میکند وجود داشت که سهمی هم برای شهروندان معلولش در نظر بگیرد. البته در تعدادی از ایستگاهها آسانسور وجود دارد که البته بعضیشان به دلیل فرسودگی از کار افتادهاند، به همین دلیل در حال حاضر سفر با مترو برای معلولان نوعی ریسک محسوب میشود؛ زیرا وقتی وارد یک ایستگاه میشوند معلوم نیست در ایستگاه مقصد، آسانسوری برای خروجشان بیابند که این مساله باعث میشود عطای مترو را به لقایش ببخشند.
همچنین شرکت واحد اتوبوسرانی ملزم است شرایطی را فراهم کند تا همه اقشار جامعه بتوانند از اتوبوس استفاده کنند. یکی از برنامههای شرکت واحد برای این منظور نیز اختصاص اتوبوسهایی با شرایط ویژه و مناسب جهت استفاده معلولان، سالمندان و اقشاری که نیاز به توجه بیشتر دارند، است.
اینها صحبتهای مهندس پیمان سنندجی مدیرعامل شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه است.
وی وظیفه دیگر شرکت واحد را طراحی ایستگاههای مناسب جهت عبور و مرور آسان افراد دارای معلولیت دانست و گفت: در حال حاضر در تمام ایستگاههای BRT بحث مناسبسازی رعایت شده، اما مناسبسازی فضای بیرونی ایستگاه، خیابان، اختصاص بالابر و غیره جهت ورود معلولان به ایستگاه از وظایف شرکت واحد نیست.
این سخن شاید مصداق «کوزهگر از کوزه شکسته آب خوردن» باشد؛ وقتی وسیلهای داری و نمیتوانی از آن استفاده کنی. اخیرا هم نصب گیتهایی در جلوی ورودی ایستگاههای بیآرتی برای ارائه بلیت، عملا ورود افراد با ویلچر را به داخل ایستگاه اتوبوسها غیرممکن کرده است.
خودروهای وارداتی؛ نوشدارو بعد از مرگ سهراب
معینی رییس هیات مدیره انجمن باور به وعده اختصاص معافیت مالیاتی ورود ۴۷۰۰ خودرو برای معلولان که تحقق آن بعد از گذشت چند سال در هالهای از ابهام قرار دارد اشاره و اظهار کرد: هماکنون و حتی در صورت اختصاص این تعداد خودرو، موضوع از حیز انتفاع افتاده است؛ زیرا بحث آن مربوط به سالها قبل بوده که در آن زمان میشد با ۲۰ هزار دلار معادل ۳۰ میلیون تومان معافیت، یک خودرو وارد کرد، اما در حال حاضر با افزایش قیمت ارز، این مبلغ به ۶۰ میلیون تومان افزایش یافته که به تعبیری میشود گفت نوشدارو بعد از مرگ سهراب است.
معلولان پارک نکنند!
شاید همه ما تابلوهای پارک ویژه خودروی معلولان را در کنار خیابان دیده باشیم؛ تابلوهایی که بیشتر جنبه نمایشی دارد و کمتر کسی به کاربرد آن توجه میکند. بارها پیش میآید که ما خودرویمان را بدون توجه به تابلوی نصب شده در آن محل پارک میکنیم و سراغ کار خودمان میرویم. بعد یک فرد دارای معلولیت پشت سرمان از راه میرسد و خودروی ما را در جای پارک ویژهاش میبیند، آنوقت مجبور میشود با عصا و یا ویلچر صدها متر دورتر از محل مورد نظر پارک کند و به سختی برگردد.
انتظاری که از شهروندان در این زمینه وجود دارد توجه بیشتر به محل پارک خودروی معلولان است. به طور قطع بسیاری از شهروندان بافرهنگ ایرانی به حقوق افراد دارای معلولیت احترام میگذارند، اما به نظر میرسد بیتوجهی که بعضا در این زمینه رخ میدهد، ناشی از فرهنگسازی نکردن رسانهها بخصوص رسانه ملی و اعمال نکردن قانون توسط راهنمایی و رانندگی باشد.
شهرام مبصر – مدیرعامل موسسه پیامآوران ساحل امید – در این خصوص میگوید: طی نامهای از سوی هاشمی رییس سازمان بهزیستی خطاب به سردار احمدیمقدم فرمانده نیروی انتظامی و موافقت وی با این درخواست، قرار شد تا تابلوهای مکمل «حمل با جرثقیل به استثنای خودرو جانبازان و معلولان» زیر تمام تابلوهای ویژه پارک خودرو معلولان نصب شود که امیدواریم این اقدام ضمانت اجرایی بیشتری در اختیار پارکبانان و ماموران راهنمایی و رانندگی برای برخورد با رانندگان متخلف قرار دهد.
مبصر افزود: طی نامهای از علیرضا سلیمانی قائممقام معاونت حمل و نقل ترافیک شهرداری تهران در ۱۹ شهریور سال گذشته به شهرداران مناطق ۲۲ گانه شهر تهران، درخواست شده بود که علاوه بر نصب تابلوی «ویژه محل پارک خودروی افراد دارای معلولیت»، نسبت به نصب تابلوی «حمل با جرثقیل به استثنای خودرو جانبازان و معلولان» زیر تابلوها اقدام شود، اما متاسفانه برخی از مناطق تاکنون همکاری لازم را در زمینه نصب تابلوی پارک خودرو انجام ندادهاند.
وی ادامه داد: همچنین در طراحی جدید، تابلوی حمل با جرثقیل در تابلوی پارک ویژه معلولان ادغام شده که متاسفانه در این خصوص هم اقدام متقضی از سوی شهرداریها صورت نمیگیرد و نصب تابلوهای جدید بیشتر در منطقه ۲ شهر تهران دیده میشود.
پلاک خودرو؛ رهایی از توزیع سلیقهای آرم
شاید اختصاص پلاک ویژه برای خودروی معلولان توسط بهزیستی و راهنمایی و رانندگی از اقدامات قابل توجه در کارنامه دولتهای نهم و دهم بود. پیش از این شاهد بودیم که معلولان برای گرفتن آرم طرح ترافیک سالیانه با مشکلاتی مواجه میشدند. برخوردهای سلیقهای و توزیع این آرمها توسط بهزیستی و سازمانهای مردمنهاد، باعث رنجش خاطر بعضی از معلولانی میشد که موفق به دریافت آرم طرح ترافیک نمیشدند.
در آرمهای قبلی که به عموم شهروندان اختصاص داشت تصویری از معلولیت دیده نمیشد که شکل پلاکهای جدید باعث میشود تا شهروندان در مواجهه با آن از میزان توانایی جسمی راننده خودرو مطلع شوند.
استفاده از پارکینگهای حاشیهای معابر و پارکینگهایی که مختص معلولان تابلوگذاری شده است و ورود به محدوده طرح ترافیک در شهرهای دارای محدوده ترافیکی که مراکز درمانی ویژه این قبیل افراد در داخل محدوده قرار دارد و یا اینکه محل سکونت آنها داخل محدوده واقع شده از کاربردهای این پلاکهاست.
نهادینه و سازماندهی کردن اختصاص پلاک ویژه معلولان بر اساس درصد معلولیت هم عادلانهترین شکل توزیع آن بود که معلولان خیلی شدید و شدید از آن برخوردار شدند و اخیرا با ایجاد بسترهای مناسب، معلولان متوسط هم میتوانند سهمی از این پلاکها داشته باشند.
مناسبسازی و سند چشمانداز ۲۰ ساله
معابر، ساختمانها، ادارات، مبلمان شهری، علایم راهنمایی و رانندگی، حمل و نقل زمینی، هوایی و ریلی و غیره مواردی است که باید برای دسترسی آسان معلولان مناسبسازی شود که قطعا این امر باید توسط خود این دستگاهها صورت گیرد؛ به شرطی که همت کنند و آموزشهای لازم در اینباره به آنها ارائه شود. همچنین به نظر میرسد حل مشکل عبور و معلولان، نیاز به کار فرهنگی دارد.
رییس دبیرخانه ستاد هماهنگی و پیگیری مناسبسازی بهزیستی کشور در این خصوص گفت: ۲۰ درصد جمعیت جامعه شامل معلولان و سالمندان نیازمند مناسبسازی محیط هستند.
حسین امیرانی همچنین گفت که مناسبسازی یکی از شاخصهای توسعهیافتگی کشورهای توسعهیافته است. حفظ کرامت و حقوق انسانها، بازآفرینی و روزآمدسازی معماری ایرانی اسلامی، ایجاد اشتغال مولد و کاهش نرخ بیکاری و ایجاد ساز و کار مناسب برای رشد بهرهوری عوامل تولید از جمله مواردی است که در سند چشم انداز ۲۰ ساله کشور مطرح شده و مناسبسازی راهی برای تحقق این چشم انداز است.
مناسبسازی مهمتر از فرهنگسازی
اگرچه اقداماتی برای رفع مشکلات تردد معلولان شده، اما هنوز با شرایط ایدهآل در این زمینه فاصله زیادی وجود دارد و در این بین اگر بخواهیم شرط انصاف را رعایت کنیم نباید بهزیستی را مقصر تمام نارساییها در بهبود بسترهای عبور و مرور معلولان در کشور بدانیم؛ زیرا معلولان نیز همانند تمام شهروندان دارای نیازهای متفاوتی در این خصوص هستند و حل مشکلات تردد و دسترسی آنان مستلزم اهتمام و برنامهریزی دستگاههای مختلف است.
همچنین به طور قطع اگر تمام دستگاههای اداری و اماکن مسکونی، خود را مکلف کنند حتی بدون اجبار شهرداریها (البته با نظارت شهرداریها) به امر مناسبسازی ساختمانها و معابر خود بپردازند، ظرف مدتی کوتاه بخش زیادی از مشکلات معلولان در این خصوص حل میشود.
به گزارش ایسنا، طبق بعضی نظرسنجیها از معلولان، مشکلات تردد و سطح دسترسی اولویت ذهنی آنها بوده و حتی از مشکلات فرهنگی برایشان مهمتر است.