مروری برنقش حرفه مددکاری اجتماعی در حل مسائل اجتماعی
کبری محمدی – به بهانه نزدیک شدن به روز جهانی مددکاری اجتماعی (۲۹ اسفند ماه )ونیز راه اندازی کمپین مددکاری اجتماعی وپیشگیری از تصادفات رانندگی در نوروز سال۹۳ از سوی انجمن مددکاران اجتماعی ایران، ضمن آرزوی شروع سالی بدون اتفاقات وحوادث برای مردم عزیز کشورم وهمچنین تبریک روز جهانی مددکاری اجتماعی به همه مددکاران پرتلاش وخستگی ناپذیر درسراسر دنیا ، سخنم را از اینجا آغاز میکنم که اصولأ چه پیوندی بین مددکاری اجتماعی وحواث رانندگی می تواند وجود داشته باشد؟ و اساس ایده کمپین مددکاری اجتماعی وپیشگیری از حوادث رانندگی را چه منطقی رقم زده است؟ اگر تعاریف ذیل را در حوزه مددکاری فردی، گروهی وجامعه ای در نظر بگیریم که عبارتند از
مددکارى فردى: ارائهء خدمات حرفه‌اى به افراد و خانواده‌ها تا روابط اجتماعى سالم‌تر و مؤثرترى را دارا و قادر باشند با بهره‌گیرى از استعدادها، توانمندى‌ها، امکانات درونى و بیرونى خود و جامعه به حداکثر رشد مادى و تعالى معنوى و رضایت‌مندى حاصل از آن دست یافته و به صورت مستقل و خودکفا و با کارآئى بیشتر به زندگى خویش ادامه دهند.
مددکارى گروهى: ارائه خدمات به افراد به منظور رشد استعدادها، ظرفیت‌ها و قابلیت‌ها، بهره‌گیرى از روابط و فعل و انفعالات گروهى است، تا اعضاء قادر شوند بر مسائل و مشکلات خود فائق آمده به نحو مطلوب‌ترى از عهدهء وظایف و مسئولیت‌های فردى و اجتماعى خود برآیند.
مددکار جامعه‌اى: توسعه و تعمیم خدمات مددکارى اجتماعى در جوامع مختلف به منظور تأمین نیازهاى اجتماعی، فرهنگى و رفاهى از طریق بسیج نیروها و جلب مشارکت‌ها عمومى و بهره‌گیرى از استعدادها و نیروهاى موجود جامعه است.
در تمامی این تعاریف بر نقش افراد، گروهها وجوامع در حل مسائل اجتماعی تأکید شده است. با تمرکز بیشتر بر مددکاری جامعه ای در می یابیم که مددکاران با کاربرد دانش جامعه شناسی و با فعالیتهای منظم هدفمند و بسیج امکانات مادی ومعنوی وجلب مشارکت های اعضاء جامعه که در جهت پاسخ به نیازجمعی و یا حل معضلات اجتماعی درجوامع شهری و یا روستایی انجام می گیرد، می توانند ازیک طرف مشارکت همه جانبه افراد و اقشارجامعه مورد نظررا جلب نموده وازسوی دیگر با تأمین نیازجمعی از طریق شناسایی ظرفیت ها و پتانسیل ها دریک محدوده جغرافیایی مشخص،اعم از شهر یا روستا به توسعه اجتماعی دست یابند. در واقع، مددکاری جامعه ای تلاش برای ظرفیت سازی با رویکرد اجتماع محور است که در آن مشارکت، عنصری تعیین کننده در موفقیت اقدامات و برنامه ها در سطوح مختلف به شمار می آید. اقدامات مشارکتی علیرغم اینکه معمولاً به زمان بیشتری نیاز دارند، می توانند آثاری پایدارتر داشته باشند و تعداد بیشتری از گروه های هدف را تحت پوشش خدمات قرار دهند. ضمن آنکه در این رویکرد، هزینه کمتر، مشارکت بیشتر، مسئولیت پذیری قابل توجه در میان افراد، احساس رضایت مندی زیاد در میان مردم تجربه شده است و سبب درونی سازی تغییرات و ماندگاری اثرات مداخله می گردد.
در روش هایی که معمولأ از طریق ارگانها و نهادهای دولتی برای کاهش آمار تلفات در نظر گرفته می شود اغلب اجرایی/ عملیاتی وهزینه بر بوده و در آن نقش مردم تقریبأ نادیده انگاشته می شود. البته در سالهای اخیر تعدادی از سازمانها و وزارتخانه ها به اهمیت این روش پی برده وبرنامه هایی را با مشارکت خود مردم در دستور کار قرار داده اند. ارگانهایی مانند سازمان جمعیت هلال احمر در سالهای اخیر با هدف پیشگیری وکاهش اثرات ناشی از حوادث طبیعی از رویکرد اجتماع محور سود جسته و در کاهش حوادث رانندگی نیز با برپایی چادرهای راهنمایان نوروزی به آگاه سازی مردم از خطرات جاده ای همت گمارده است و تلاش می کند مشارکت مردم را جهت کاهش حوادث رانندگی جلب نماید.
گاهی اوقات مردم از اهمیت و مخاطرات یک سفر آگاه نیستند و شاید ساده به آن می اندیشند واین را می توان هنگام رانندگی روزانه آنها در سطح شهر ملاحظه نمود. علاقه مندم این خاطره تلخ را برای حساس تر کردن مردم عزیزم در فرهنگ رانندگی بیان کنم. در یکی از جلسات مشترک که بین سازمان جوانان جمعیت هلال احمر ویونیسف با موضوع “مداخلات روانی واجتماعی به منظور کاهش تصافات رانندگی در بین نوجوانان وجوانان” شرکت نموده بودم یکی از پرسنل خارجی شاغل در صندوق کودکان ملل متحدحاضر در جلسه به ما گفتند یک سؤال برای من همیشه بی پاسخ مانده است که چرا ایرانیان وقتی به اتفاق وارد مجموعه ای می شوند (هنگام ورود به جلسه، آسانسور، ساختمان و….) کلی به هم تعارف می کنند و به هم احترام می گذارند، اما وقتی در یک خیابان سوار بر خودروی خود هستند آنچنان باشتاب وعجله از خیابان عبور می کنند که حتی اگر عابر پیاده ای باشد حاضرند او را زیر گرفته وجانش را به خطر اندازند وبه مسیرشان ادامه دهند؟!! و ما پاسخ منطقی برای این سؤال نداشتیم.!!
واقعیت این است در کنار بسیاری از عوامل مؤثر بر حوادث جاده ای که توسط سازمانها وارگانهای ذیربط بررسی و برای رفع آن برنامه ریزی می شود، برای فرهنگ سازی وجلب مشارکت جدی مردم در این راستا استراتژی بلند مدتی طراحی نگردیده است و متأسفانه نقش حوزه های تخصصی در زمینه مسائل اجتماعی خیلی جدی گرفته نمی شوند. در حالیکه همانطورکه در حوزه درمان نیز طبیعتأ از پزشکان متخصص در این راستا استفاده می شود دولت وسازمانهای تابعه باید از متخصصان اجتماعی جهت رفع مشکلات اجتماعی کمک بگیرند.
انجمن مددکاران اجتماعی ایران وانجمن علمی مددکاران اجتماعی، دو نهاد تخصصی هستند که با تکیه بر دیدگاهها و نیز پشتوانه های علمی و تجربی اعضای خود، در حوزه مقابله با مسائل اجتماعی فعال هستند و با شیوه های مناسب علمی، مداخلات اجتماع محور را جهت کاهش تصادفات جاده ای در دستور کارخود قرار داده اند. مددکاران اجتماعی در اولین گام در نوروز امسال با راه اندازی کمپین “مددکاری اجتماعی و پیشگیری از تصادفات رانندگی” سعی در نقش آفرینی مناسب در حوزه تخصصی وکاربردی مددکاری جامعه ای را دارد.
در اینجا بر خود لازم می دانم از رییس محترم انجمن مددکاران اجتماعی ایران جناب آقای موسوی چلک ونیز تلاش های ارزشمند جناب آقای دکتر جوادی از اعضای هیئت مدیره انجمن و دانشگاه علوم بهزیستی وتوانبخشی به دلیل همکاری در راه اندازی کمپین مددکاری اجتماعی وپیشگیری از تصادفات رانندگی در نوروز امسال تشکر وقدر دانی نمایم به امید آنکه با آگاه سازی وحساس نمودن مردم به خطرات جاده ها گامی مؤثر در این راستا برداریم. انشاء الله!
کبری محمدی
مسئول کارگروه حوادث وبلایای انجمن مددکاران اجتماعی ایران
وکارشناس مسئول سازمان جوانان جمعیت هلال احمر