نقش رسانه در حوزه آسیب های اجتماعی
امروزه یکی از مهم ترین استراتژی ها در حوزه آسیب های اجتماعی توجه به سطوح مختلف پیشگیری است. در این سطوح پیشگیری سطح اول یعنی اطلاع رسانی و آگاه سازی از جایگاه ویژه ای برخوردار است. چرا که برنامه ریزی دقیق و مناسب در این سطح گرایش افراد به آسیب های اجتماعی را به حداقل می رساند و زمینه ارتقای کیفیت زندگی را افزایش می دهد و بی شک باید در این سطح از همه ظرفیت های لازم استفاده شود.
به دلیل گسترش تکنولوژی و نفوذ رسانه ها در زندگی مردم امروزی توجه به نقش رسانه در حوزه آسیب های اجتماعی بسیار چشمگیر است زیرا حتی در دور ترین نقطه جغرافیایی کشور دسترسی به تلویزیون فراهم شده است. طبیعتاً توجه برنامه سازان رسانه به موضوع آسیب های اجتماعی تاثیر چشمگیری در اطلاع رسانی بموقع به طور مستقیم یا غیر مستقیم جهت پیشگیری از آسیب های اجتماعی داشته است.
با یک نگاه واقع بینانه باید بپذیریم که امروزه تلویزیون جایگاه ویژه ای در طراحی خانه ها دارد به گونه ای که سفره در خانه ها سه ضلع دارد و ضلع بعدی آن را تلویزیون به خودش اختصاص داده است. طبیعتاً به دلیل این گستردگی که امروزه این رسانه در جامعه پیدا کرده است و گسترش شبکه های تلویزیونی چه به صورت مجازی و غیر مجازی و حتی به صورت استانی این فرصت را ایجاد کرده است که بتوانیم از این ظرفیت برای پیشگیری آسیب های اجتماعی استفاده کنیم.
تحقق این هدف زمانی میسر است که مسئولان در حوزه رسانه در برنامه ریزی هایشان به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند و بعد نگاه سیاسی- امنیتی به این موضوع را کمتر کنند. لازم است نویسندگان برنامه ها یا فیلم نامه نویسان به این موضوع توجه بیشتری داشته باشند که این امر مستلزم آموزش این فیلم نامه نویسان و نویسندگان است. گرچه مدیران اجتماعی شبکه های مختلف رسانه حتی اگر علاقه مند هم باشند تا به این موضوع بپردازند ولی ملاحظاتی ممکن است مانع پرداختن به آسیب های اجتماعی شود.
در واقع بخش بسیار کمی از برنامه های رسانه به موضوع آسیب های اجتماعی آن گونه که باید می پردازد. گاهی مواقع فیلم هایی که می سازند نه تنها تاثیر مثبت ندارد بلکه تاثیرات منفی هم می تواند داشته باشد. لذا ضروری است که رسانه به حوزه آسیب اجتماعی نگاه ویژه تری داشته باشد و از همه ظرفیت ها برای این حوزه استفاده کند. بدون شک تاثیر گرایش رسانه های خارجی بر گرایش افراد به آسیب اجتماعی غیرقابل انکار است. حال در چنین شرایطی رسانه های ما باید بیش از پیش در این زمینه کار کنند تا تاثیرات مخرب برنامه های رسانه های خارجی را به حداقل برسانند. نکته بعدی در این زمینه رسانه های مکتوب است.
بهتر است در حوزه رسانه های مکتوب تحلیل محتوایی در خصوص آسیب های اجتماعی در صفحات اول روزنامه ها گنجانده شود، زیرا بندرت ممکن است در کنار اخبار اجتماعی تحلیل خبری آن نیز وجود داشته باشد، چون همه رسانه های مکتوب اغلب توجه شان به حوزه سیاسی – اقتصادی است و این دو حوزه تیتر اول را به خودشان اختصاص می دهند، اما آسیب های اجتماعی و حوزه اجتماعی معمولاً دیده نمی شود.
رسانه های مکتوب نیز مخاطب دارد، بنابراین باید به این موضوع توجه شود. امروزه اخذ اخبار و اطلاعات از طریق رسانه های مجازی به جایگاه ویژه ای رسیده است، لازم است رسانه های مجازی نیز در این زمینه فعالیت کنند. توجه داشته باشیم؛ بیشتر رسانه ها بعد از حادثه یا آسیب اجتماعی بیشتر به توصیف آن می پردازند، در حالی که رسانه در کنار اعلام خبر لازم است اطلاعات هشداردهنده به مردم بدهد. زندگی بدون تعامل با رسانه ها امکان پذیر نیست، بنابر این همه نهاد های مرتبط با صدا و سیما و خبرگزاری های مکتوب یا غیرمکتوب در این زمینه تاثیرگذار هستند. اگر چه ممکن است این اثرات در کوتاه مدت خیلی جواب ندهد، ولی مطمئناً در آینده می توان با این راهکار ها آسیب های اجتماعی را کنترل کرد.
البته نقش رسانه علاوه بر اطلاع رسانی در حوزه آسیب های اجتماعی آشنا کردن مردم با منابع خدمات اجتماعی است. یعنی باید مردم را با قوانین و مقررات موجود در حوزه آسیب های اجتماعی آشنا کنیم. نکته آخر اینکه؛ هم به عنوان مدیران، هم به عنوان مردم دغدغه این موضوع را داشته باشیم و در برابر پرسشگری و مطالبه گری پاسخگو باشیم.
سید حسن موسوی چلک
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
منبع: روزنامه ایران، شماره ۵۳۰۶, شنبه پنجم اسفند ماه ۱۳۹۱ ، صفحه ۲۱