پیری جمعیت، هشداری که باید جدی گرفته شود
ترکیب سنی جمعیت به دلیل کاهش باروری وافزایش امید به زندگی نگرانی های زیادی را بوجود آورده است
با وجود هشدار صریح مقام معظم رهبری درخصوص لزوم تجدید‌نظر در «سیاست کنترل جمعیت» متاسفانه شاهد اقدامی عملی از سوی نهادها و دستگاه‌های ذی‌ربط نبوده‌ایم و این در حالی است که پیش از این و در راستای اجرای سیاست‌های کنترل جمعیت که به مدت بیش از ۲۰ سال به‌صورت منسجم و سازمان‌یافته به اجرا درآمد، تمام توان و امکانات ارکان‌های مختلف نظام در راستای عملی شدن سیاست کاهش جمعیت به کار گرفته شد به گونه‌ای که شعار «فرزند کمتر زندگی بهتر» در تمام ابعاد زندگی و باور خانواده‌های ایرانی رسوخ کرد. آمارهای سازمان ثبت احوال کشور نشان می‌دهد که سن ازدواج برای مردان و زنان نسبت به سال‌های گذشته افزایش یافته و به میانگین ۲۷.۲ سال برای مردان و حدود ۲۳ سال برای زنان رسیده که این آمارها زنگ خطری برای افزایش تجرد قطعی در جامعه است.
رهبر معظم انقلاب و دغدغه ایشان نسبت به روند کاهش جمعیتی ایران اسلامی در سخنرانی‌های اخیر، نشان از این دارد که بی‌توجهی به این مهم می‌تواند مشکلات بزرگ امنیتی، اقتصادی و فرهنگی برای پیشرفت نظام اسلامی به بار آورد. معمولا کشورهای توسعه‌نیافته یا در حال توسعه پرجمعیت و جوانند و بعد از رسیدن به مرزهای توسعه، به بحران کاهش جمعیت فعال و سالمندی دچار می‌شوند. آنچه مسلم است، این است که جمعیت ایران در سال ۱۴۲۰ به سالمندی می‌رسد، در حالی که ایران هنوز «در حال توسعه» بوده این مطلب بسیار زود است چرا که برای رسیدن به اهداف بلندمدت به جمعیت جوان و فعال نیاز داریم.
در سال ۱۳۷۲ قانون تنظیم خانواده به تصویب رسید که نتیجه آن ورود کشور به مرحله سوم گذار جمعیتی و کاهش شتابنده جمعیت در مقایسه با کشورهای جهان، آسیا و منطقه شده است. اهداف برنامه نخست توسعه در سال‌های ۱۳۷۱ و ۱۳۷۲، محقق شد این در حالی است که طبق این برنامه مقرر شده بود تغییر تعداد فرزند از ۵ و ۶ به چهار فرزند در دهه ۸۰ رقم بخورد و بنابر این در سال ۷۲ دیگر نیازی به ادامه دادن سیاست‌های کاهشی نبود. طبق پیش‌بینی‌ها باید انفجار دوم جمعیتی را بر اثر ازدواج و فرزندآوری متولدین دهه ۶۰ شاهد می‌بودیم، اما با شیب نزولی موالید مواجه شده‌ایم به‌طوری‌که میزان موالید در سال ۹۰ یک میلیون و ۳۸۰ هزار بود و این در حالی است که این رقم در دهه ۶۰ بیش از ۲ میلیون بود و این به معنای سقوط آزاد جمعیت است.
از نظر نرخ رشد جمعیت در میان ۲۶ کشور منطقه رتبه ۲۳ و از نظر نرخ باروری نیز رتبه ۲۵ را در سال ۲۰۱۰ میلادی داشته‌ایم، این در حالی است که برای تحقق اهداف چشم‌انداز ۱۴۰۴ نخستین اصل تقویت زیرساخت‌های جمعیتی است. کشور با چالش‌های جمعیتی در حوزه مدیریت جمعیت کشور روبه‌روست. آنچه که در کشور ما به لحاظ جمعیتی معضل محسوب می‌شود، کاهش رشد جمعیت نیست. دغدغه مهم، تحول در باروری کل است که با کاهش باروری مواجه هستیم.
سید حسن موسوی چلک
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران