پیشگیری اجتماعی ضامن بقای امنیت اجتماعی است.
یکی از مهم‌‌ترین رویکرد‌هایی که در هر جامعه‌ای در حوزه اجتماعی می‌توانیم به آن توجه کنیم پیشگیری در تمام سطوح است. باید به پیشگیری اجتماعی در حوزه اجتماعی توجه جدی‌تری داشت، چرا که پایدار‌ترین پیشگیری در حوزه اجتماعی پیشگیری اجتماعی است. بنابر این لازم است در این حوزه چند نکته را مدنظر قرار دهیم.
اصل نخست در پیشگیری اجتماعی، نیاز‌سنجی، آینده‌نگری، اولویت‌بندی و بسترسازی برای مشارکت مردم در این حوزه است. به عبارتی مشارکت سازمان‌‌های غیردولتی در پیشگیری اجتماعی بسیار تأثیرگذار است و توجه به رویکرد چند نهادی در این بخش مهم است به این دلیل که مسائل اجتماعی کلاً فرابخشی‌اند، لذا باید از تمام ظرفیت‌‌ها برای نهادینه کردن پیشگیری اجتماعی استفاده کرد. نکته دیگر استفاده از سایر رشته‌‌ها برای این نوع پیشگیری است و همچنین در دسترس بودن منابع اجتماعی برای مردم به پیشگیری اجتماعی کمک خواهد کرد. ضمناً باید تقویت مداخلات اجتماعی قبل از مداخلات قضایی و انتظامی مبنای توسعه پیشگیری اجتماعی قرار بگیرد و باید نخستین دری که به روی مردم به جهت موضوع‌‌های اجتماعی باز می‌گردد، در کلانتری‌‌ها و دادگستری‌‌ها نباشد و این نوع پیشگیری چند فایده دارد:
۱) هزینه آن کمتر است
۲) دامنه تأثیرگذاری بیشتری دارد.
۳) پایداری تأثیرات آن بیشتر است
۴) سلامت اجتماعی را ارتقا می‌دهد و از ظرفیت‌‌های موجود برای این نوع پیشگیری استفاده می‌شود. همچنین کاهش پرونده‌‌های قضایی از طریق توجه به پیشگیری اجتماعی تحقق پیدا می‌کند و طبیعتاً از آسیب‌‌های اجتماعی و جرایم کاسته می‌شود.
با توجه به روند افزایشی که در پرونده‌‌های قضایی داریم باید به این نوع پیشگیری بیش از پیش توجه کنیم و همچنین باید به سازمان‌‌های اجتماعی و متخصصین اجتماعی خدماتی را جهت اجرای این رویکرد ارائه دهیم. همان‌طور که پیشگیری وضعی و قضایی در حوزه نیروی انتظامی و قضایی مطرح است باید پیشگیری در حوزه اجتماعی را باور کنیم و برای باور آن باید برنامه‌ریزی کنیم و منابع مالی آن را تأمین نماییم و ساختار‌ها را بررسی کنیم. ممکن است این نوع پیشگیری نسبت به پیشگیری قضایی و وضعی در بلند مدت جواب دهد که همیشه این‌گونه نیست ولی نباید سرمایه‌گذاری در این بخش را به عنوان هزینه قلمداد کنیم، بلکه این سرمایه‌گذاری برای تحقق یک جامعه سالم است. به همین دلیل است که پیشگیری مقدم بر درمان است پس باید در عمل هم ثابت کنیم و با حمایت‌‌هایی که انجام می‌دهیم به پیشگیری اجتماعی ایمان بیاوریم نه این که آن را در حد شعار ر‌ها کنیم.
اگر چه ممکن است امروزه این موضوع توسط دستگاه‌‌های مختلف انجام بگیرد ولی شرایط اجتماعی ما ایجاب می‌کند که باید هم از لحاظ کمیت و هم از لحاظ کیفیت توجه بیشتری را به این حوزه داشته باشیم. البته این مستلزم پویا بودن و سئولیت‌پذیری سازمان‌‌های اجتماعی و کارشناسان این حوزه است. طبیعتاً در این رویکرد، مددکاران اجتماعی می‌توانند نقش پررنگ‌تری داشته باشند. در واقع حضور مددکاران اجتماعی هم می‌تواند در سیاست‌گذاری‌‌های اجتماعی و هم در تدوین برنامه‌‌های اجتماعی مدنظر قرار بگیرد.
فراموش نکنیم که انسان سالم محور توسعه در هر جامعه است. آنچه در ایران بیشتر در بحث پیشگیری مدنظر قرار گرفته در حوزه سلامت جسمانی بوده است بخاطر این که این حوزه مرگ آنی را برای فرد در پی دارد. اما با گرفتار شدن افراد در حوزه آسیب‌‌های اجتماعی و جرایم مرگ تدریجی را خواهیم داشت. باید بپذیریم که رویکرد‌های اجتماعی در حوزه پیشگیری خیلی قوی نبوده‌اند. پس باید با توجه به جمعیت جوان کشور به گونه‌ای برنامه‌ریزی کنیم تا بتوانیم پیشگیری اجتماعی را در جامعه نهادینه کنیم. در واقع هر چه از سنین پائین‌تر و دوران کودکی روی این نوع پیشگیری سرمایه‌گذاری کنیم در جامعه آسیب‌‌های اجتماعی کمتری خواهیم یافت بطوری که توجه و گسترش پیشگیری اجتماعی، امنیت اجتماعی پایدار را تضمین خواهد کرد.
سید حسن موسوی چلک
* رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
منبع:یادداشت تحلیل شوک/روزنامه ایران/مورخ۲۸/۱۰/۱۳۹۱