یادداشت: حذف«زباله گری» آرزو یا دستور اداری
هر از چند گاهی که اتفاقی برای کودکان کار و خیابان می افتد روی موج خبرگزاری ها و بطور کلی رسانه ها موضوعاتی از قبیل« ساماندهی کودکان کار وخیابان انجام می شود»، زباله گردی کودکان حدف می شود و یا ممنوع است و …. توسط مسوولین مرتبط به شکل های مختلف منتشر می شود.از جمله این که بعد از اتفاقفی که در البرز برای یکی از کودکان کار افتاد و در داخل سطل زباله انداخته شد این نوع اخبار را مجدا می شنویم و می بینیم.در این یادداشت ابتدا به موضوع کار کودکان و زباله گردی از منظر قوانین و مقررات و معاهدات بین الملل پرداخته می شود سپس به جنبه های دیگر موضوع اشاره خواهد شد.یکی از قوانین مرتبط مرتبط در این حوزه قانون کار جمهوری اسلامی ایران می باشد که در تاریخ۲۹/۸/۱۳۶۹ به تصویب رسیده و طی نامه شماره ۱۲۴۳۵۶ مورخ ۱۲/۱۰/۱۳۶۹ ابلاغ شده است.در ماده ( ۷۹) این قانون به کار گماردن افراد کمتر از ۱۵ سال تمام ممنوع است که برخی از کودکان زباله گرد دقیقا مرتبط با همین ماده قانونی هستند.
علاوه بر این قانون داخلی کشور، ایران معاهدات بین المللی را نیز در خصوص کار کودک پذیرفته است که در حال حاضر وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مسوول پیگیری اجرای مقاوله نامه ۱۸۲ سازمان بین المللی کار را به عهده دارد که ایران نیز کنوانسیون ممنوعیت و اقدام فوری برای محو بدترین اشکال کار کودک را در آبان ماه ۱۳۸۰ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسانده است.طبق ماده( ۱) این کنوانسیون« هر یک از کشورهای عضو که به این مقاوله نامه ملحق می شوند باید تدابیر فوری موثری را برای تامین ممنوعیت و محوبدترین اشکال کار کودک به عنوان یک فوریت اتخاذ نمایند».همچنین بر اساس ماده سه «بدیرین اشکال کار کودک» نیز تعیین شده اند که از حمله آنها طبق بند(د) همین ماده کاری که، به دلیل ماهیت یا شرایط آن، احتمال دارد برای سلامتی، ایمنی یا اخلاقیات کودکان ضرر داشته باشد، هست. بر اساس مقاوله نامه یکصد و هشتاد دو سازمان بین المللی کار آیین نامه اجرایی تبصره های یک و دو آن در تاریخ ۲۷/۲/۱۳۸۳ در هیئت وزیران تصویب و طی نامه شماره ۶۶۵۰ / ت ۲۶۷۹۹ ﮬ درمورخ ۹/۳/۱۳۸۳ ابلاغ شده است.طبق ماده( ۱) این آیین نامه فهرست کارهای مضر برای افراد کمتر از هیجده سال مشخص شدند که از جمله آنها در خصوص زباله گردی کودکان هست.در بند(۴) این ماده «کار در گنداب روها، جمع آوری، حمل و دفن زباله شهری» برای کودکان ممنوع شده است.مقررات دیگری از قبیل آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی هم در سال ۱۳۸۴ در هیات وزیران تصویب شده است.پس ممنوعیت کار کودکان در حوزه زباله گردی هم مورد توافق و اجماع جهانی است و هم در مصوبات داخلی کشور این موضوع تصریح شده است لذا موضوع جدیدی نیست.مشکل اینجاست که دستگاه های ناظر براجرای این مصوبات به درستی عمل نمی کنند. طبق آمار ارایه شده در نشست تخصصی آسیب شناسی زباله گردی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی که در شانزدهم مهر۱۳۹۸ برگزار شد آمار غیر رسمی از وجود چهار هزار و هفتصد کودک زباله گرد در تهران خبر می دهد که که چهل درصد آنان تنها نان آور خانه هستند و بین ۱۰ تا ۱۵ سال سن دارند.ضمن این که باید بذیریم که بسیاریاز این کودکان حداقل در ابتدا به دلیل نیاز مالی و شرایط اقتصلادی یا بصورتتنهاای و یا برای دیگران دیگران زباله جمع می کنند.لذا حذف زباله گردی کودکان بیشتر یک شوخی است چون فقر وشرایط نامناسب اقتصادی زمینه گسترش مشاغلی شبیه زباله گردی را در جوامع مختلف از جمله درحال توسعه از جمله ایران بیش از پیش فراهم کرده است و به نوعی مردم با این شغل غیررسمی کنار آمدند. علاوه بر مورد بالا، اقتصاد بالای این شغل غیر رسمی بسیار قوی است که به راحتی نمی شود از آن چشم پوشی کرد.گرچه ما سازمان رسمی رباله گردی یعنی همان « پسماند» را هم داریم اما به نظر می رسد همه زباله گردان بصورت رسمی کار نمی کنند.بدون شک زباله گردی کودکان، مطلوب و مورد تایید افرادی که دغدغه حقوق شهروندی و از جمله حقوق کودکان دارند، نبوده و نیست.چرا که زباله گردی عوارض و پیامد های مختلفی برای کودکان دارد.محرومیت از تحصیل به عنوان یکی از حقوق اساسی کودکان، مشکلات بهداشتی و درمانی از جمله بیماری های پوستی، ایدز، هپاتیت، سوء استفاده و استثمار و بهره کشی از کودکان از جمله این آثار منفی زباله گردی هستند. بپذیریم که جمع‌آوری این گونه زباله‌ها یک روی سکه هست و اما روی دیگر این قضیه بیگاری کشیدن از افراد است چرا که متاسفانه زباله‌گردها با این کار هم سلامت خود را به مخاطره می‌اندازند و هم اینکه مجبور به انجام کار طی ساعت‌های طولانی هستند.
تحمل آزار های مختلف توسط بزرگتر ها از جمله تحقیر و …، ابراز خشونت نسبت به جامعه و مردم با این هدف که حق شان توسط افراد مرفه و دیگران خورده شده است نیز می تواند از جمله پیامد های این پدیده باشد.