یادداشت: مسئولیت فردی در برابر حقایق
این روزها، پیرامون همه ما پر از اخبار گوناگون است که بخش اعظم آن ما را از رخدادهای ناخوشایند مطلع می‌کند. قصد توطئه‌پنداری ندارم و کسی را هم به توهم توطئه دعوت نمی‌کنم اما یادمان باشد که شاخص سلامت روان در کشور، حتی قبل از وقایع شش ماه اخیر، به صورت نگران‌کننده‌ای پایین بوده و بنابر اذعان وزارت بهداشت، یک‌چهارم جمعیت کشور با یک نوع اختلال روانی درگیرند. با توجه به ارتباط سیستمیک سلامت روان با سلامت جسمی و نهایتا با سلامت اجتماعی، به نظر می‌رسد باید نگران عوامل تخریب‌کننده سلامت روانی جامعه باشیم. اخبار بد و ناخوشایند، از مهم‌ترین تخریب‌کنندگان سلامت روان هستند و بنابراین، حجم بالای اخبار بد یعنی هجومی به سلامت افراد لطمه می‌زند و آن را ویران می‌کند. هجومی که گاهی به آن آگاه نیستیم و فقط در طولانی‌مدت متوجه اثرات تخریبی آن می‌شویم. به این ترتیب که بعد از مدتی احساس می‌کنیم عصبی‌تر شده‌ایم و حوصله ارتباط برقرارکردن با دیگران یا حتی کارکردن و ایجاد خلاقیت نداریم.
اما چه می‌شود کرد و چگونه می‌توان جلوی تخریب را گرفت؟ قطعا تجویز این توصیه که کلا اخبار بد را نادیده بگیریم، مفید نیست چون اولا کسی نمی‌تواند جلوی هیجان را بگیرد و اصلا هیجان اخبار تا حدود منطقی آن، خود ارضاکننده بخشی از نیاز ماست و از طرف دیگر، وقتی اوضاع بد و خطرناک است، آگاهی از اخبار بد می‌تواند آسیب را کم کند و این خوب است. ضمن اینکه، اصلا بحث بر سر نادیده‌گرفتن رخدادهای متنوع پیرامونمان نیست. بلکه بحث بر سر تعادل در زندگی است. با توجه به اینکه اصلا بعید نیست که در آینده، خبرهای بد و بدتری هم بشنویم، مدیریت‌نکردن اخبار، می‌تواند تعادل زندگی فردی و اجتماعی را برهم بریزد و عواقب جبران‌ناپذیری برای این نسل و نسل‌های بعد داشته باشد. تعادل، پرهیز از افراط در یک رفتار و نادیده‌گرفتن وجوه مختلف یک پدیده. تعادل یعنی وجود سختی و آسانی و سیاه و سفید در کنار هم و بدون تعادل، نظام انسان و نظام جامعه در هم می‌پیچد.
یکی از چیزهایی که می‌تواند سدی بر این تخریب باشد، ایجاد سهمی مشخص برای دسترسی به اخبار خوب با اخبار بد است؛ یعنی در کنار پیگیری‌کردن، دیدن و فورواردکردن اخبار بد، جست‌وجوگر اخبار خوب و خوشایند هم باشیم و دیگران را هم به این کار ترغیب کنیم. کودکانی که با اخبار بد بزرگ می‌شوند و در طول مراحل رشد خود، والدینشان را در حال شنیدن یا دیدن خبرهای ناخوشایند و تأسف‌خوردن می‌بینند، تحت تأثیر قرار می‌گیرند و آثار این رویه برای نسل‌های بعد نیز برقرار می‌ماند.
در شرایط جهانگیری کووید-۱۹ سازمان جهانی سلامت (WHO) دستورالعمل ملاحظات روانی اجتماعی را منتشر کرده و در آن راهکاری را معرفی می‌کند که برای همه روزها قابل استفاده است. این دستورالعمل توصیه می‌کند که تماشاکردن، خواندن و گوش‌دادن به اخباری را که احساس اضطراب یا پریشانی در شما ایجاد می‌کند کاهش دهید؛ اطلاعات را تنها از منابع موثق دنبال کنید و بیش از هر چیز دیگری برای آماده‌سازی برنامه‌ها و محافظت از خود و عزیزانتان گام‌های عملی بردارید. اطلاعات به‌روز را در زمان‌های مشخصی یک یا دو بار در روز پیگیری کنید. جریان پشت‌سرهم و ناگهانی اخبار مربوط به شیوع بیماری، می‌تواند منجر به احساس نگرانی در هر شخصی شود. حقایق (و نه شایعات و اطلاعات نادرست) را دنبال کنید. اطلاعات را در فواصل منظم، از وب‌سایت‌های معتبر (داخلی یا خارجی) دنبال کنید تا به شما کمک کند حقایق را از شایعات متمایز کنید. حقایق می‌تواند به حداقل‌رساندن ترس کمک کند.
توصیه دیگر این دستورالعمل به اشتراک اخبار نیک است: «فرصت‌هایی برای گسترش روایت‌ها، گزارش‌ها و تصاویر مثبت و امیدوارکننده از افرادی که در حال تجربه بیماری هستند پیدا کنید. برای مثال، داستان‌هایی از افرادی که بهبود یافته‌اند یا از کسانی که از عزیزانشان حمایت کرده‌اند و… به اشتراک بگذارید».
بر این اساس، پیگیری‌کردن اخبار خوب در کنار خبرهای بد برای سلامت روان ما حیاتی است و عادت‌کردن به پیگیری اخبار ناخوشایند ذائقه انسان را حتی برای نسل‌های متمادی تغییر می‌دهد.
بدیهی است که کار به اینجا ختم نمی‌شود و مراقبت اجتماعی نیازمند یک مداخله چندسطحی است و سیاست‌گذاران، رسانه‌ها و صاحب‌منصبان حاکمیتی باید برای ایجاد تعادل در اخبار خوشایند و بد (یعنی تشویق برای تولید و انتشار اخبار خوب و نه لزوما سانسور اخبار بد) کمک کنند. اما مسئولیت حاکمان، متوقف‌کننده مسئولیت فردی نیست و هر یک از ما وظیفه داریم هم از خودمان و هم از اعضای جامعه‌مان مراقبت کنیم.
عباسعلی یزدانی، عضو هیات مدیره انجمن مددکاران اجتماعی ایران
منبع: روزنامه شرق