گزارش تحلیلی: چگونه می توان امید را در جامعه گسترش داد؟
امید اجتماعی یکی از مؤلفه‌های حائز اهمیت در جامعه به‌شمار میآید که فقدان آن یأس، دلمردگی، افسردگی و غم را به جامعه می‌آورد.
پژوهش خبری صدا وسیما: امید اجتماعی یکی از مؤلفه‌های حائز اهمیت در جامعه به‌شمار میآید که فقدان آن یأس، دلمردگی، افسردگی و غم را به جامعه می‌آورد. بالا بودن امید اجتماعی در یک جامعه، پویایی و سرزندگی را به اجتماع هدیه می‌دهد، هنگامی‌که مردم جامعه ای نسبت به آینده امیدوار باشند و شاهد و ناظر تغییرات و تحولات مثبت در جامعه باشند، امید اجتماعی رشد خواهد کرد و به طور کلی یکی از موتورهای محرکه هر جامعه ای امید است. امید کمک میکند که افراد حس کنند به اهداف و آرزوهایی که پیش رو دارند برسند، و انگیزه کار، تلاش، زندگی، حرکت در فرد افزایش یابد. در باره امید اجتماعی در گفتگوی تلفنی با جناب آقای موسوی چلک به این موضوع پرداخته شده است.
پژوهش خبری : منظور از امید و امید اجتماعی چیست؟
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران: تعاریف مختلفی در باره این مفاهیم ارایه شده است. برخی امید را به منزله باور به آن چه که در آینده اتفاق خواهد افتاد یا احتمال دارد اتفاق بیفتد قلمداد می کنند. برخی دیگر امید را لذت ناپایدار می دانند که ناشی از تصوری از یک حالت یا امر آینده میدانند که ممکن است ایجاد شود. اما در مورد امید اجتماعی تعریف مشخصی از سوی متخصصین اجتماعی ارایه نشده است. برخی آن را امید مشترک مردم یک جامعه میدانند. برخی هم از امید اجتماعی به عنوان ظرفیت یک جامعه یاد میکنند که می تواند در ساختن آینده تاثیرگذار باشد.
پژوهش خبری : نقش امید در زندگی اجتماعی افراد چگونه است؟
سیدحسن موسوی چلک:هر چه مردم امیدوارتر باشند هم از زندگی فردی لذت بیشتری می برند هم از زندگی اجتماعیشان. یعنی دولت و ملت در تعامل با همدیگر می توانند بستری را فراهم کنند که امید به آینده و تحقق اهداف و آرزوها بیش از پیش در جامعه ساری و جاری شود.
در شرایطی که فردی احساس امیدواری کند، احساس تعلق خاطر بالایی نیز دارد. اعضای یک جامعه زمانی که اعتماد اجتماعی بالایی داشته باشند، احساس تعلق خاطرشان نسبت به جامعه‌ای که در آن هستند، افزایش می‌یابد.
زمانی که اعضای یک جامعه نسبت به ارزش ها و هنجارها توجه کنند، جامعه فعال و قانونمند است. هرکدام از این اتفاقات به تنهایی برای افزایش ضریب امنیت اجتماعی کافی است. رضایتمندی اجتماعی یکی از مهم ترین عوامل آرامش در جامعه خواهد بود. امید اجتماعی می تواند زمینه را برای افزایش مشارکت اجتماعی فراهم کند. اعتماد را در جامعه بالا می برد. مانع فروپاشی اجتماعی و شورش های اجتماعی و از هم گیسختگی اجتماعی میشود و حس تعلق را در جامعه افزایش دهد و مسئولیت پذیری را جایگزین بی تفاوتی اجتماعی می کند.
پژوهش خبری : آیا مفهوم امید اجتماعی در فرهنگ ایرانیان وجود دارد؟
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران: بله در فرهنگ ما این ضرب المثل وجود دارد که «در ناامیدی بسی امید است». اگر نقاط ضعفی هم در جامعه می‌بینیم باید برای حل آن مشکلات تلاش کنیم و اقدامات امیدوارکننده را افزایش دهیم. جایی که امید هست خلاقیت و نوآوری افزایش می یابد. افراد زمانی خلاقانه عمل میکنند که امید داشته باشند.
به همین دلیل امید برای پیشرفت های فردی و اجتماعی لازم است و می توان گفت امید انگیزه تحرک و پویایی برای رسیدن به آینده ای بهتر است تا آینده ای بهتر از امروز در سرنوشت افراد رقم بخورد. و این خود باعث طراوت بخشیدن به زندگی افراد می شود و این یعنی نشاط اجتماعی؛ و نشاط اجتماعی باعث از بین رفتن سستی ها می شود. زمانی‌که مردم یک اجتماع نسبت به آینده امیدوار باشند، رضایت از زندگی افزایش می‌یابد و احساس رضایت خود باعث تغییر و تحول مثبت در جامعه می شود.
زمانی که در زندگی اجتماعی شخصی یا در محیط کاری هدف گذاری کنیم و احتمال تحقق آن یا دسترسی به آن اهداف بیشتر شود امید اجتماعی رشد خواهد کرد و خود این مسئله باعث رضایتمندی افراد از زندگی می شود.
پژوهش خبری : امید در جامعه چه تاثیری بر افراد و زندگی آنها دارد؟
موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران: وقتی افراد جامعه امیدوار باشند همه ظرفیت های فردی و ظرفیت های جامعه رشد می کند و نیز بستر مشارکت اجتماعی در آن جامعه شکل می گیرد و افزایش می یابد در همه جای دنیا مشارکت موتور محرکه جامعه است در مشارکت اعتماد هم است، با وجود این دو مولفه، سرمایه اجتماعی هم طبیعتا بالاتر خواهد بود. و اینها نسبت مستقیم با هم دارند؛ در جامعه ای که سرمایه اجتماعی بالا باشد، طبیعتا امید به آینده بیشتر خواهد بود. چه سرمایه گذاری بیشتر از این که ما بتوانیم امید را در جامعه افزایش بدهیم. در جامعه ای که امید نباشد افسردگی، هرج و مرج، بی تفاوتی است. در آن جامعه نشاط نیست. البته عکس این هم است جامعه ای که امیدوار است، نشاط و رضایت بالاتری دارد. ابعاد سلامت چه روانی و چه اجتماعی بالاتر خواهد بود. به همین دلیل یکی از انتظاراتی که از دولت هاست امید در دل مردم از بین نرود. امید که از بین برود یاس و ناامیدی جایگزین می شود در جامعه ناامید مردم مایوس اند، در این جامعه اعتماد نخواهد بود و فاصله بین ملت و دولت در چنین جوامعی افزایش پیدا می کند. افزایش این فاصله تاثیر منفی روی امنیت جامعه می گذارد. اگر امید نباشد خشونت و … جای امید را می گیرد.
پژوهش خبری : چگونه میتوان جامعه ای امیدوار داشت؟
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران: آموزش های فردی در نظام های آموزشی باید متمرکز بر موضوع چگونگی انگیزه زندگی، کار و تلاش را در افراد بصورت فردی افزایش دهیم همین انتظار از مدیران جامعه میرود که قانون مداری و توجه به حقوق شهروندی، شفافیت، سلامت، مسئولیت پذیری، پاسخگو بودن را در کار و مسئولیت شان جاری و ساری کنند، اینها همه امید را افزایش می‌دهد. اگر در کنار این چندمولفه تعلق اجتماعی هم باشد، امید به زندگی افزایش می یابد که خود این تعلق اجتماعی پایبندی و انسجام را در جامعه به دنبال دارد.
پژوهش خبری : امید اجتماعی افراد چه تاثیری بر حاکمیت دارد؟
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران: اعتماد به حاکمیت، پشتوانه ای است برای حاکمیت که بتواند کارهای بزرگ انجام دهد. کارهایی که در نهایت منتج به ارتقاء شاخص‌های توسعه اجتماعی: رفاه، امنیت و… میشود. موضوع امید اجتماعی موضوع کلیدی است اگر چه ما در ایران کمتر روی این مقوله‌ها کار کردیم. امید اجتماعی حتی میتواند روی توسعه اقتصادی تاثیر بگذارد. امید میتواند امنیتی همه جانبه در جامعه فراهم کند. ما باید با برنامه ریزی و مدیریت برنامه ها امید اجتماعی را در جامعه مستمر و پایدار کنیم و چون شاخص مشخصی برای سنجش امید اجتماعی نداریم باید همیشه جامعه را رصد کنیم. باید همیشه به دنبال شاخص هایی باشیم که موضوع امید اجتماعی را در جامعه محک بزنیم و آن را افزایش دهیم. نگهداشت امید اجتماعی یک گام است و افزایش امید اجتماعی گامی مهمتر است که باید برنامه ریزی کرد. حتی در ادارات و سازمانها و نهادها مدیر آن اداره در آن دستگاه امید را افزایش دهد انگیزه تلاش در کارکنان افزایش می یابد و همین باعث افزایش بهره وری در آنجا می شود. در باشگاه های ورزشی وقتی مربی خوب وکار بلدی انتخاب شود همین انتخاب، اثر مثبت هم روی بازیکنان دارد و هم در جامعه اثرش مشهود است. مدیریت صحیح و مدیریت بر مبنای شایسته سالاری و قانون مداری میتواند به افزایش امید اجتماعی در جامعه کمک کند، وجود تبعیض های اجتماعی به هر شکلی آزاردهنده است که ما میتوانیم با رفع تبعیض آزارها را کاهش دهیم.
پژوهش خبری : با چه شاخصه ایی میتوان امید اجتماعی در جامعه را سنجید؟
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران: سنجش شاخص سلامت اجتماعی را نمی توان فقط از بعد فردی و یا اجتماعی انجام داد. برای سنجش شاخص امیداجتماعی در جامعه باید از ابعاد مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی موضوع بررسی شود و لذا پیشنهاد می شود که برای این سنجش از شاخص های ترکیبی استفاده کرد تا بررسی همه جانبه تر و واقع بینانه تری انجام گیرد جامعه موتور محرک هایی می خواهد برای پیدا کردن امید به آینده که میتوان به عنوان مثال مثبت نگری، در رفتارهای فردی؛ و صداقت در رفتار و گفتار، امید را در مردم افزایش دهد. منتها در جامعه باید شاخصه ایی باشد تا مردم حس کنند روند جامعه روند رو به رشد و مثبت است. و این جز با نشان دادن تصمیمات اجرا شده و کارهایی که به منظور ایجاد امید برای مردم انجام شده است بدست نمی‌آید. اینها بخشی از مؤلفه‌هایی است که امید را در جامعه بالا می برد. جامعه‌ای که مردمش امیدوار به آینده نباشند آن جامعه سرزندگی و شادابی لازم را درجامعه نخواهد داشت. دسترسی برابر فرصت ها و عدم تبعیض، پذیرش تکثر اجتماعی و فرهنگی، باز بودن فضای سیاسی، شفافیت، شایسته سالاری، پاییندی به قانون و … نیز می توانند مهم باشند.
پژوهش خبری : برای افزایش امید درجامعه چه باید کرد؟
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران:
- باید رضایت مردم از حاکمیت بیشتر شود. جامعه به نوعی گفتمان اجتماعی نیاز دارد که روی تعیین کننده های اجتماعی اثر می گذارد؛ امید هم یکی از تعیین کننده هاست. اگر امید باشد شورش و هرج ومرج در جامعه اتفاق نمی افتد اگر امید باشد بحران اجتماعی اتفاق نمی افتد. اگر امید باشد خیابان برای بیان دیدگاه و نارضایتی ها نخواهد بود. امید است که جامعه را به نقطه ای می رساند که چشم انداز اصلاح امور در آینده را ببیند.
- چون مقوله امید اجتماعی مقوله جدیدی حتی در جوامع جهانی است باید در محیط های مختلف با زبان های مختلف صحبت کرد و این مسئله را تحلیل موضوعی کرد.
- رسانه هم یکی از وسایلی است که می تواند در ترویج این گفتمان کمک کند.
پژوهش خبری : نقش آموزش و پرورش در افزایش امید در جامعه چگونه است؟
سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران:
باید موضوع امید اجتماعی را در مدارس بیان کرد و راههای افزایش این موضوع را با آموزههای دینی و فرهنگی در جامعه آموزش و گسترش داد. باید از مدارس شروع کرد و کلا در نظام آموزشی این موضوع را بیان کرد و حتی در مجامع سیاسی راجع به این موضوع صحبت کرد.
خشونتی که در مدارس جاری است باید با امید اجتماعی مهار شود تا دانش آموزان امیدوار شوند. یکی از محیط‌های تاثیرگذار ما برای افزایش امید اجتماعی آموزش و پرورش است. هیچکس نمی تواند نقش آموزش و پرورش را در این بخش منکر شود منتها آموزش و پرورشی که تفکر اجتماعی داشته باشد، در عین حالی که روی محفوظات کار می کند. روی تعیین کننده های اجتماعی هم کار کند. بی انگیزگی در دانش آموز تبعاتی شبیه خشونت، خودکشی، گرایش به مواد مخدر و غیره ….. را افزایش می دهد. در مدرسه چون افراد در سنین یادگیری هستند، بی انگیزگی می تواند روی کیفیت آموزش تاثیر بگذارد. آموزش و پرورش نه فقط برای مقوله امید اجتماعی بلکه برای تعین کننده های اجتماعی باید برنامه داشته باشد. چون یکی از محیط های اجتماعی مهم و مورد وثوق جامعه است؛ حضور دانش آموز و اولیاء وی و اولیاء مدرسه حداقل به مدت ۱۲ سال فرصت خوبی است که ما بتوانیم افرادی را وارد جامعه کنیم که تحرک و پویایی و انگیزه برای ساختن کشور در آنها بیشتر از ناامیدی و یاس باشد.
یکی از محوری ترین دغدغه های نظام آموزش و پرورش که تمام مسئولین اعم از والدین و مسئولین مدارس و مسئولین مملکتی دارند همین موضوع است. آشنایی با این مقوله‌ها و تعیین کننده ها و چگونگی رسیدن به این مولفه‌ها که در نهایت به افزایش امید می انجامد.