آسیب های اجتماعی هنوز در اولویت دولت نیست/ نیازمند دیده بانی اجتماعی هستیم
«سید حسن موسوی چلک»، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در مورد آسیب های اجتماعی و پیامد کاهش بودجه اختصاص یافته به این بخش، توضیحاتی ارائه کرده است.
او در پاسخ به این پرسش که چرا علل و عوامل آسیب های اجتماعی و راه های پیشگیری از آن، چندان موردتوجه نیست، به«رسالت» می گوید: ما با موضوعی به نام آسیب های اجتماعی در ایران مواجه ایم که به دلیل غلبه نگاه های سیاسی،امنیتی و انتظامی کمتر محل اعتنا بوده و اگر سازمان ها و بخش های مختلف اقدامی انجام داده اند، آن گستره و عمق لازم را نداشته اما سال ۱۳۹۵ که مقام معظم رهبری ورود پیدا کردند این موضوع موردتوجه بیشتری قرار گرفت. گرچه نتایجی از اقدامات صورت پذیرفته در جهت کاهش آسیب های اجتماعی گزارش نشده است. به هر ترتیب سازمان برنامه، مبلغی را به این امر اختصاص داده و ساختاری ایجاد شده، شورای اجتماعی کشور هم فعال تر شده و امیدواریم این مسئله، منجر به بهزیستان اجتماعی مردم شود.»
چلک با تاکید بر این که، علی رغم همه دغدغه هایی که نسبت به حوزه آسیب های اجتماعی باید وجود داشته باشد، ما با یک عقب ماندگی بیش از سه دهه در این حوزه روبه رو هستیم، عنوان می کند: «انتظار داشتیم حمایت از برنامه های حوزه آسیب های اجتماعی بیشتر باشد اما در بودجه پیشنهادی ۱۳۹۹ شاهد کاهش ۱۰ درصدی هستیم. به همین دلیل اعتقاد دارم که در اولویت دولت نیست که اگر بود در لایحه بودجه شاهد این اتفاق نبودیم. به جز دو بخش در باقی بخش ها کاهش داشته ایم و این موضوع نشان دهنده این است که عقلانیتی برای برنامه ریزی بودجه از سمت هیئت دولت وجود نداشته است. به همین دلیل هر روز آسیب های اجتماعی و تنوع آن در جامعه بیشتر شده و سن ارتکاب ناهنجاری ها پایین تر می آید و به همان نسبت، زنان و خانواده تحت تاثیر آسیب ها قرار می گیرند، این مسئله نشان می دهد، مقوله ناهنجاری اجتماعی، اولویت دولت نیست. این که چه چیزی باعث شد که این شرایط ایجاد شود، مبحث بسیار گسترده ای است، بخشی از آن به سیاست گذاری ها بازمی گردد؛ ما در بخش سیاست گذاری حوزه آسیب های اجتماعی موردتوجه قرار نگرفتیم و نکته دوم عدم بهره گیری از نخبگان اجتماعی و مدیران متخصص در حوزه اجتماعی است چه در سیاست گذاری و چه در اجرا و نظارت ، نکته سوم بحث شاخص سرمایه اجتماعی است، جامعه ای که در آن سرمایه اجتماعی کم باشد، احتمال افزایش جرم و آسیب بیشتر می شود.»
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در ادامه عنوان می کند: «نکته بعدی، سواد اجتماعی است که به پیشگیری از آسیب و جرم کمک می کند، اما برنامه ای برای این مسئله وجود ندارد. به طور مثال آموزش وپرورش به غیر از یکی دو سال اخیر که کمی کار کردند اما بیشتر بر محفوظات تکیه دارند تا دغدغه ای به منزله پرورش اجتماعی که سواد اجتماعی یکی از مولفه های آن است و متاسفانه وزرایی که می آیند، دغدغه معلم و حقوق معلم را دارند، در حالی که مدرسه دارای سه ضلع، دانش آموز، اولیای خانه و اولیای مدرسه است و ما کمتر محیط اجتماعی را پیدا می کنیم که این وضعیت را داشته باشد. از طرفی دسترسی مردم به خدمات مرتبط به آسیب های اجتماعی در سطوح مختلف پیشگیری یعنی اطلاع رسانی و آگاه سازی و مداخله و بازتوانی اجتماعی نه فراگیری، نه جامعیت و کفایت و نه پایداری لازم را دارد. ضمن این که معتقدم بسیاری از این برنامه ها اثربخش هم نبوده اند که اگر بودند رهبر معظم انقلاب اسلامی نمی گفتند که ما ۲۰ سال عقب هستیم و هرکسی که وجدان دارد و ایران را دوست دارد بیاید در این حوزه کار کند.»
او نکته بعدی را غفلت از توجه به تقویت هویت فرهنگی دانسته و تاکید می کند: «این هویت، چیزی است که می تواند عامل انسجام و یکپارچگی در جامعه باشد. ما خیلی از اوقات ممیزی کردیم و گفتیم چه کارهایی انجام ندهید، نگفتیم چه کارهایی انجام بدهید به طور مثال برای نشاط اجتماعی خانواده، برنامه ای نداریم. گفت وگوی میان خانواده ها کمتر شده، بلد نیستیم خشم خودمان را کنترل کنیم و خیلی از مهارت های اجتماعی که لازمه زندگی است را نیاموخته ایم و در کل آینده نگری و دیده بانی نداریم، شعار سال ۹۹ انجمن مددکاران اجتماعی، «دیده بانی اجتماعی» است ما در عرصه اجتماعی به هر دلیل فضا برای دیده بانی اجتماعی فراهم نکرده ایم. سلامت اجتماعی و سلامت روانی در جامعه ما اولویت نیست و طبیعی است در چنین شرایطی، جرم و آسیب ها گسترش یابد. تقریبا ۳۵۰۰ عنوان مجرمانه در سامانه قوه قضائیه کشور ثبت شده اما طبق آمار معاون حقوق بشر وزارت دادگستری،۴۲۰۰ عنوان مجرمانه است. براساس آمار وزارت بهداشت، یک چهارم جمعیت ما یک اختلال روانی دارند و برمبنای آماری که وزارت راه و شهرسازی ارائه کرده، حدود ۲۱ میلیون نفر از جمعیت کشور ما در محله های ناکارآمد شهری زندگی می کنند و این مسائل نشان می دهد، برای موضوع آسیب های اجتماعی، اقدام خاصی انجام نداده ایم چون دغدغه اش را نداشته ایم.»
چلک در پاسخ به این پرسش که چگونه می توانیم با آسیب های اجتماعی مقابله کنیم، چنین توضیح می دهد: «ما صرفا می توانیم روند رشد آن را کنترل کنیم که برای این کار اول سیاست گذاری مناسب باید وجود داشته باشد، دوم نیازمند رویکرد محلی هستیم و باید برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی کار بکنیم، نکته سوم این که تمام ظرفیت ها برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی چه در نهادهای دولتی، چه نهادهای غیردولتی ، حوزه مدیریت شهری، سازمان های غیردولتی، بخش خصوصی و رسانه ها به کار گرفته شود. منتها برای این کار باید اطلاعات و مطالعه درست و روش های درستی انتخاب شود و نکته حائز اهمیت این است که آموزش وپرورش باید بستر اصلی برای پیشگیری از آسیب های اجتماعی بوده و برای آموزش مهارت های اجتماعی و ارتباطی و مهارت های زندگی، محور اصلی باشد.»
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران یادآوری می کند که از دیگر راهکارهای کنترل آسیب های اجتماعی این است که نخبگان اجتماعی را در عرصه مدیریتی قرار دهیم و از ظرفیت دانشگاه ها در این حوزه استفاده کنیم. اما دولت خودش کاری انجام نمی دهد و به نخبگان هم اجازه فعالیت نمی دهد. ما می دانیم که پیشگیری نمود بیرونی ندارد و مثل ساختن ساختمان نیست که دیده شود و معمولا مدیران و دولت ها، علاقه مند به ساخت وساز و خانه سازی و جاده سازی هستند تا برنامه های اساسی مثل پیشگیری آسیب های اجتماعی و این ضعف اساسی و جدی ای است که در کشور ما وجود دارد و ما آدم ها برای آینده مان سرمایه گذاری نمی کنیم، درحالی که پیشگیری یک سرمایه گذاری است.»