عواقب منفی آسیب های اجتماعی مشابه در روی زنان بیش از مردان است
آسیب های اجتماعی به هر گونه رفتار فردی یا جمعی گفته می‌شود که در چارچوب اصول اخلاقی و قواعد عمل جمعی رسمی و غیر رسمی جامعه محل فعالیت کنش‌گران واقع نمی‌شود و در نتیجه با منع قانونی یا قبح اخلاقی و اجتماعی روبرو می گردد. این آسیب ها یکی از مهم ترین معضلات جامعه امروزی ما به حساب می آید. نظر به وسیع بودن ابعاد آسیب های اجتماعی و گسترش روزافزون آن و با توجه به این که آسیب های اجتماعی مستقیما در عملکرد فرد و جامعه اثر می گذارد و صرف نظر از ضرر و زیان های اقتصادی، بهداشت جسمی و روانی، فرد و جامعه را نیز به مخاطره می افکند، همواره یکی از دغدغه های دست اندرکاران مسایل اجتماعی کشور است. افزایش نرخ طلاق، تکدی گری، گسترش اعتیاد، رشد روزافزون کارتن‌خواب‌ها نشان از افزایش مسائل اجتماعی در جامعه دارد که در این میان پایین‌آمدن سن اعتیاد، زنانه شدن اعتیاد و حتی زنانه شدن پدیده کارتن خوابی نیز بیش از پیش مشاهده می‌شود. این امر می‌تواند حاکی از یک مساله نوظهور به نام زنانه شدن مسائل و آسیب‌های اجتماعی باشد. در واقع امروزه زنان بزرگترین قربانیان آسیب‌های اجتماعی در جامعه به شمار می‌روند. برای مثال بر پایه گزارش اداره مواد و جرایم سازمان ملل، نسبت زنان در جمعیت مصرف کننده مواد از ۱۰ درصد در کشورهای آسیایی تا ۴۰ درصد در کشورهای اروپایی تخمین زده شده‌است. اگر چه درباره برخی از انواع مواد این تفاوت جنسی، به ویژه در مردان و زنان جوان کاهش داشته، اما با در نظر گرفتن ۱۶ تا ۳۸ میلیون مصرف کننده مواد مخدر در جهان تعداد زنان مصرف کننده مواد قابل توجه است. در ایران نیز بیشترین اطلاعات درباره آمار زنان معتاد مربوط به گزارش‌های آماری سازمان بهزیستی در سال‌های اخیر است که اطلاعات تمامی مراجعه‌کنندگان به مراکز درمانی سراسر کشور را شامل می‌شود. در این گزارش‌ها زنان ۱۰ درصد از مجموع معتادان در ایران (۲ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر ) را تشکیل می‌دهند.
با توجه به مباحث فوق و لزوم توجه به مسائل زنان و واکاوی بیشتر این موضوع، خبرنگار ایرنا با « الهام محمدی»، مددکار اجتماعی به گفت و گو نشسته است که مشروح این گفت و گو را در ذیل می‌خوانید:
اثرات ویرانگر آسیب های اجتماعی بر زنان
محمدی در خصوص آسیب‌های اجتماعی زنان گفت: آسیب‌های اجتماعی رفتارهایی هستند که از هنجارهای اجتماعی انحراف دارند و این انحراف‌ها می‌توانند هم توسط مردان و هم توسط زنان صورت بگیرد. برای مثال در مورد اعتیاد هم زنان می‌توانند به آن گرفتار شوند و هم مردان یا مثلا فرار از خانه هم برای پسران ممکن است اتفاق بیفتد و هم برای دختران یا بحث روسپی گری هم در زنان دیده می‌شود و هم در میان مردان. پس صرفا اینکه بگوییم آسیب‌های اجتماعی ویژه زنان است و یا در میان زنان بیشتر اتفاق می‌افتد تعبیر درستی نیست.
وی در ادامه گفت: به نظر من باید اینگونه به بحث بپردازیم که آسیب‌های اجتماعی در میان زنان و دختران به شکلی باعث می‌شود که آنها پیامدهای منفی بسیاری تجربه کنند. اگر این تعبیر را بپذیریم آن موقع می‌توانیم بگوییم که اعتیاد برای زنان، فرار دختران از خانه، روسپی گری و هم باشی همه آسیب‌های اجتماعی هستند که اثرات ویرانگری در زنان خواهند داشت.
عوامل تشدید کننده آسیب های زنان
این مددکار اجتماعی در خصوص عوامل موثر بر تشدید آسیب‌های زنان گفت: یکی از مواردی که سبب می شود میزان آسیب های اجتماعی در میان زنان و دختران شدت یابد، بحث زنجیره وار آنها در میان زنان است. برای مثال پسری که از خانه فرار می‌کند، راه های متعددی را در پیش بگیرد و حتی می تواند کار پیدا کند یا به کارتون خوابی کشیده شود و یا به اعتیاد روی بیاورد؛ اما در مورد دختران فرار از خانه سبب می‌شود زنجیره‌ای از آسیب‌ها برای او اتفاق بیفتد. به عبارتی برای دختری که از خانه فرار می‌کند احتمال زیادی وجود دارد که وارد باندهای فساد و روسپیگری شود یا همراه با آن درگیر اعتیاد شود. یا درگیر هم باشی شود. در واقع این آسیب‌ها به شکل دومینو وار برای زنان بیشتر اتفاق می افتد.
محمدی افزود: یکی دیگر از اموری که سبب می‌شود آسیب های اجتماعی زنان بیشتر شود و حتی شدیدتر تجربه شود، این است که زنان کمتر به سراغ دریافت خدمات می‌روند. برای مثال زنانی که درگیر آسیب‌هایی مثل اعتیاد و یا فرار از خانه هستند، با وجود خطرات فراوان اما به دلیل ارزش‌های اجتماعی و برچسب زنی‌ها کمتر به سراغ دریافت کمک می‌روند. در حالیکه در مورد مردان ارزش‌های اجتماعی با آسیب‌ها و مسائل آنان بیشتر مدارا می‌کند.
وی افزود: از طرف دیگر امکانات و خدمات و تسهیلاتی که برای زنان وجود دارد نسبت به امکانات و تسهیلاتی که برای مردان وجود دارد کمتر است. درست است که جمعیت زیاد برخی از آسیب‌ها مثل اعتیاد را مردان تشکیل می دهند اما برنامه‌هایی که برای زنان در این حوزه‌ها تدبیر شده مختص آنها نیست. خدمات معمولا به شکلی تعریف می‌شود که مختص گروه‌های خاص باشد.
ضرورت توجه به آسیب های زنان
در خصوص اهمیت و ضرورت پرداختن به آسیب‌های زنان ، محمدی گفت: تصور کنید در خانواده‌ای که در آن مرد اعتیاد دارد زن به دلیل فرزندانش به نحوی سعی می‌کند که آن را رفع و رجوع کند و در واقع ظاهر خانواده حفظ می‌شود. در حالیکه اگر زن در خانواده‌ای دچار اعتیاد شود تاثیراتش به مراتب به دلیل تاثیراتی که بر فرزند پروری دارد و یا به دلیل نقش‌های عاطفی که وی در محیط منزل دارد، بیشتر است. بطوریکه می‌توان گفت در این شرایط آن خانواده زودتر به فروپاشی و از هم گسستگی منجر می‌شود.
راهکارهایی برای مدیریت و حل مشکلات
محمدی به راهکارهایی در این زمینه پرداخت و گفت: هر چند هنجارها و ارزش‌های اجتماعی باعث می‌شوند زنان کمتر کمک بخواهند اما باید دسترسی پذیری بیشتری برای خدمات برای آنها فراهم شود. افزایش فراوانی خدمات کمک می‌کند تا وقتی زنان نیاز به این خدمات دارند راحت‌تر بتوانند از آنها استفاده کنند.
وی افزود: ما نیاز داریم تا قوانین از زنان بیشتر حمایت کند برای مثال در بحث هم باشی و روسپی گری قوانین به شکلی است که به جای اینکه به زن به عنوان قربانی آن اتفاق نگریسته شود به عنوان فردی که باید مجازات بشود نگاه می‌شود، در حالیکه بایستی نوع نگاه به زن از جرم انگاری به قربانی آن شرایط تغییر کند.
وی همچنین افزود: من فکر می‌کنم آموزش خانواده و غربالگری کاملا مصرانه آسیب‌ها در گروه زنان و دختران بسیار مهم است. دخترانی که از خانه فرار می‌کنند در سن مدرسه هستند بنابراین ما باید بدانیم تا چه حد در مدارس سیستم غربالگری آسیب‌ها اجرا می‌شود. خیلی از نوجوانان اکنون اعتیاد را شروع کرده‌اند این در حالی است که مدارس هوشیاری لازم را انجان نمی‌دهند، در حالیکه اگر سیستم غربالگری خوب و دقیقی در برخی از نهادها مثل آموزش و پرورش وجود داشته باشد، می‌توان به مقدار قابل ملاحظه‌ای افرادی که مستعد درگیری به آسیب‌های اجتماعی هستند را شناسایی کرد.
وی ادامه داد: همچنین نقش مددکاران اجتماعی در شناسایی و کمک به حل مسایل و مشکلات این افراد بسیار پر رنگ است و باید بیش از پیش از پتانسیل این گروه‌ها استفاده شود.