یادداشت به بهانه روز جهانی معلولین: چالش ها، نیاز ها و حقوق شهروندی فراموش شده

روز جهانی افراد دارای معلولیت از سال ۱۹۹۲ میلادی که از سوی مجمع عمومی سازمان ملل متحد اعلام شد، هر ساله در سوم دسامبر مصادف با نوزدهم آذر ماه ه.ش برگزار می‌شود. در ابتدا این روز را از طرف انجمن مددکاران اجتماعی ایران به همه افراد دارای معلولیت و دست اندرکاران این حوزه تبریک می گویم. هدف از تعیین این روز ارتقاء رشد اذهان عمومی درباره مسائل مربوط به معلولیت های مختلف؛ و افزایش آگاهی هایی بوده‌است که می‌بایست از مسئله پیوستن افراد معلول در تمامی جنبه‌های سیاسی؛ اجتماعی؛ اقتصادی و فرهنگی زندگی منتج شود. در ایران هم در این روز  به اشکال مختلف سازمان های دولتی و غیر دولتی و انجمن های مرتبط  مراسم مختلفی برگزار می کنند تا هم ضمن بیان عملکرد ها در این زمینه، نیاز ها و چالش های مرتبط را هم اعلام کنند.فکر می کنم با توجه به تصویب قانون جامع حمایت از حقوق معلولین در دو مقطع در سال ۱۳۸۳ و قانون جدید در سال ۱۳۹۷ و پیوستن ایران به کنوانسیون جهانی حقوق معلولین توجه به این افراد به نسبت قبل بیشتر شده است.گر چه تا تحقق کامل حقوق این افراد بر مبنای  مفاد اسناد، سیاست ها و  قوانین جاری کشور و کنوانسیون جهانی حقوق افراد دارای معلولیت و تحقق اصول این کنوانسیون از قبیل: احترام به منزلت ذاتی ، خود مختاری فردی شامل آزادی انتخاب و استقلال افراد،  عدم تبعیض، مشارکت فعال و موثر و ورود در جامعه،  احترام به تفاوت ها و پذیرش افراد دارای معلولیت بعنوان بخشی از تنوع انسانی و بشریت،  برابری فرصت ها، دسترسی، برابری بین زن و مرد، احترام به ظرفیت های قابل تحول افراد دارای معلولیت و احترام به حقوق این افراد در جهت حفظ هویت شان فاصله داریم و در برخی از این اصول فاصله معنا داری نیز داریم وچالش های اساسی پیش روی این افراد هست که می تواند مانع بزرگی در تحقق حقوق شهروندی این افراد باشد.از جمله این چالش ها  موضوع  عدم مناسب سازی محیط های عمومی برای حضور  مستقل افراد دارای معلولیت برای انجام کار ها ی شان می باشد. مناسب نبودن پیاده روها، اتوبوس ها، ترمینال ها، حمل ونقل درون شهری، ورودی بانک ها، عابربانک ها، نبود سرویس‌های بهداشتی مناسب معلولین، تابلو‌های راهنمایی درتقاطع ها، پارکینگ خودرو مختص معلولین، آسانسورها، نبود رمپ درتمام نقاط شهر، توجه نکردن به اصول مناسب سازی در جلوی درب خانه‌ها و پارک کردن خودرو جلوی سطح شیب دار،و … از جمله موانع حضور افراد دارای معلولیت جهت مشارکت در فعالیت‌های اجتماعی است.این موضوع  حتی در سازمان های که خود مسوول پیگیری این امور هستند و عضویت در ستاد ملی مناسب سازی هم دارند به چشم می خورد که باید گفت جای تاسف دارد.اهمیت مناسب سازی محیط برای این افراد آنقدر بالاست که حتی در ارزیابی عملکرد دستگاه هایی اجرایی که به عنوان جشنواره شهید رجایی شناخته می شود به عنوان یکی از محور ها تعیین شده است.ولی در عمل گویا خیلی اهمیتی ندارد گر چه به نسبت سال های قبل بهتر شده است .فراموش نکنیم که استقلال آنان و شناساندن توانایی و ظرفیت های شان بدون حضور مستقل در جامعه بسیار دشوار خواهد بود. ی از مشکلات معلولین برای حضور در جامعه نبود امکان دسترسی به اماکن عمومی و ادارات دولتی، به دلیل مناسب نبودن مسیر‌های تردد درسطح شهر است. چالش اشتغال و به عبارت بهتر بیکاری این افراد چالش اساسی دیگری است.علیرغم تمهیدات اتخاذ شده برای حمایت از اشتغال این افراد و اعطای تسهیلات برای کارفرمایانی که این افراد را به کار می گیرند، ولی همچنان از مشکلات دارای اولویت می باشد.گر چه شرایط جسمی و .. این افراد خود می تواند مانعی برای تحقق این حق شان باشد ولی همیشه اینگونه نیست. درا یران قانونی مبتنی بر قانون سه درصد وجود دارد که بیان می‌کند در دستگاه‌های دولتی سه درصد افراد استخدامی باید از معلولین باشند اما این ماده قانونی در بسیاری از سال ها توسط دستگاه های اجرایی و خصوصی مورد کم توجهی قرار گرفته است.گر چه در سال های اخیر تلاش شده تا حداقل در حوزه دستگاه های دولتی بیشتر مورد توجه قرار گیرد.
مشکلات افراد دارای معلولیت در حوزه های تحصیلی و دسترسی برابر به فرصت های آموزشی موضوع دیگری است که نباید به راحتی از کنار آن گذشت.آموزش می تواند قرصتی برای تحقق حق آموزش در کشور برای این افراد باشد و این که از این طریق بتوانند به زندگی مستقل دست پیدا کنند و قابلیت های شان را به منصه ظهور برسانند.
تشکیل خانواده برای این افراد به دلیل شرایطی که دارند به مراتب سخت از سایر افرادی است که معلولیت ندارند.
عدم شناخت بسیاری از مردم و مسوولین از حقوق این افراد موجب شده تا در بسیاری از مواقع حق این افراد نادیده گرفته شود و حتی گاهی اوقات برخورد هایی نامناسب با آنان داشته باشند.
در کنار افراد دارای معلولیت، خانواده های شان هم مشکلات متعددی دارند که نباید مورد بی توجهی قرار گیرد.علاوه بر هزینه های اضافی که معلولیت برای خانواده ها دارد نگهداری از عضو  دارای معلولیت می تواند در ایفای نقش های اجتماعی آنان و حتی سلامت جسمی و.. شان نیز تاثیر منفی بگذارد لذا موضوع مراقبت از خانواده هم باید مورد توجه قرار گیرد.
انتظار می رود در این شرایط اقتصادی نامناسب که بسیاری از مردم ایران از رنج می برند،  از این افراد و خانواده های شان حمایت ویژه تر صورت گیرد چرا که هزینه های این خانواده در این شرایط به مراتب افزایش بیشتری پیدا خواهد کرد.

سید حسن موسوی چلک
رییس انجمن مددکاران اجتماعی ایران( روزنامه شرق، ۱۰ آذر ۹۸)