تنش های خانوادگی دوران کرونا، ناشی از ضعف مهارت گفتگوست
همشهری آنلاین: شیوع ویروس کرونا و تعطیل شدن کسب و کارها و اجرای طرح فاصله‌گذاری اجتماعی که به نوعی قرنطینه خانگی است باعث شده تا اعضای خانواده ناچار باشند که روزهای متمادی را در کنار یکدیگر بگذرانند؛ همین در کنار هم بودن‌ها که اکثر خانواده‌ها عادت به آن ندارند دلیلی شده تا تنش‌ها و اختلافات در بخشی از خانواده‌ها به‌وجود بیاید و افزایش پیدا کند. کارشناسان اجتماعی و روانشناسی هشدار می‌دهند که این داستان قرنطینه خانگی در آینده‌ای نه چندان دور میزان اختلافات بین زوجین و خانواده‌ها را بیشتر کرده و حتی می‌تواند باعث افزایش آمار طلاق در بین خانواده‌ها در دوران پس از کرونا شود؛ اتفاقی که از هم‌اکنون هم مسئولان سازمان بهزیستی نسبت به آن هشدارهای جدی را مطرح کرده‌اند. همشهری در گفت‌وگو با سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران و بهزاد وحیدنیا، معاون مشاوره و امور روانشناختی سازمان بهزیستی کشور این مسئله را بررسی کرده است.
سید حسن موسوی‌چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با بیان این بحران‌ها که در حوزه‌های مختلف آثاری از خودشان به جای می‌گذارند، گفت: با توجه به نوع بحران به‌وجود آمده آثار و تبعات و نحوه مقابله با آن بحران نیز در جوامع متفاوت است. اگر چه خودقرنطینگی خانگی و رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به ویروس کروناست ولی یک پیام مشخص برای بخش مهمی از جامعه داشت و مشخص شد که بخش مهمی از جامعه ما «خانواده بودن» را خیلی بلد نیست و اگر مشغول کار و فعالیتی نباشیم و فضای مجازی هم نباشد نمی‌توانیم از کنار هم بودن در یک بازه زمانی لذت ببریم و حتی موضوع را به فرصتی برای همبستگی بیشتر خانواده تبدیل کنیم.»
وی ادامه داد: تا قبل از مسئله خودقرنطینگی خانگی ما فرصت زیادی برای اینکه مدت زمان طولانی در کنار هم باشیم را نداشتیم اما الان بیشتر از یک‌ماه است که اعضای خانواده ناچارند در کنار یکدیگر باشند که این مسئله می‌تواند تبعاتی همچون اختلاف بین زوجین و یا اختلاف بین والدین و فرزندان را به‌دنبال داشته باشد. اما نخستین گام برای اینکه بتوانیم از در کنار هم بودن نهایت استفاده را ببریم این است که این مسئله را بپذیریم که همه اعضای خانواده باید مدت زمان نامشخصی را در کنار هم بگذرانند و با توجه به این شرایط باید برنامه‌ریزی شود که با توجه به ظرفیت‌ها، توانایی‌ها، مهارت‌ها و امکاناتی که در هر خانه‌ای وجود دارد چگونه می‌توان از این در کنار هم بودن لذت برد و مانع از ایجاد تنش‌های ناخواسته در کانون خانواده شد. همچنین باید از این فضا و ظرفیت برای گفت‌وگو و تعاملات خانوادگی بهره برد.»
به گفته موسوی‌چلک، باید در خانواده‌ها به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی شود که همه اعضای خانواده در امور خانه مشارکت داشته باشند تا بتوانند فضای سخت در خانه ماندن را تحمل کنند. از سوی دیگر خودمراقبتی مسئله دیگری است که این روزها باید به آن توجه ویژه‌ای شود. هر فرد می‌تواند براساس روش خود و باتوجه به توانایی‌هایی که دارد به‌صورت فردی و با خودمراقبتی بر مشکلاتی که بر سر راهش وجود دارد فایق آید. والدین و همسران نیز باید برنامه‌ای را برای خانواده داشته باشند تا بتوانند در شرایطی که همه ناچارند در طول شبانه روز در کنار هم در محیط‌های بعضا آپارتمانی و کوچک زندگی کنند، مشکلی با یکدیگر پیدا نکنند و کمتر در کنار یکدیگر اذیت شوند. باید زمینه‌های اختلاف و تنش شناسایی شود و افراد به خواسته‌های یکدیگر احترام بگذارند.
وی با ابراز تأسف از اینکه کرونا به ما نشان داد که در بسیاری از خانواده‌ها مهارت در کنار یکدیگر زندگی کردن وجود ندارد، گفت: بخشی از خانواده‌ها که تمکن مالی مناسبی ندارند، بر اثر شیوع ویروس کرونا آسیب جدی دیده‌اند و برخی از تنش‌هایی که در خانواده‌ها مشاهده می‌شود ناشی از همین افزایش مشکلات اقتصادی است که البته اعضای خانواده باید این موضوع را درک کنند که هیچ‌کس در ایجاد این مشکل نقشی نداشته و باید با صبوری این دوران سخت را از سر بگذرانند و تاب‌آوری خود را در عبور از مشکلات کنونی بالا ببرند. تنش و ناسازگاری در هر شرایطی ممکن است اتفاق بیفتد اما باید بتوانیم هر بحران و مشکلی را با کمترین عوارض مدیریت کنیم و با سلامت از این بحران عبور کنیم. در شرایط کنونی بهترین کار استفاده از ظرفیت‌های منابع اجتماعی است.» وی با اشاره به خطوط تلفنی ۱۲۳و ۱۴۸۰که برای مشاوره مردم درنظر گرفته شده است، گفت: این خطوط در حوزه مشاوره در اختیار شهروندان هستند و اکنون که امکان مراجعه حضوری به مراکز مشاوره و روانشناسی وجود ندارد شهروندان می‌توانند از این امکان استفاده کنند و پیش از اینکه اختلافاتشان شدید شود از کارشناسان کمک بگیرند.»
موسوی چلک تصریح کرد: «نباید فراموش کنیم که کرونا می‌گذرد و مهم این است که ما در این شرایط نقاط ضعف و قوت خانواده را شناسایی و سعی کنیم در جهت تقویت بنیان‌های خانواده‌ای بانشاط‌تر، مسئولیت‌پذیرتر و پویاتر حرکت کنیم و برای بهبود شرایط زندگی تلاش کنیم. چرا که کرونا آخرین بحران در زندگی بشر نیست ولی می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا خانواده قوی‌تر و بانشاط‌تری در شرایط کرونا و پساکرونا داشته باشند.»
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران با هشدار نسبت به اینکه عوارض پساکرونا ماندگاری طولانی‌تری نسبت به عوارض دوران شیوع این بیماری می‌تواند داشته باشد، گفت: «برخی از درگیری‌هایی که در خانواده‌ها وجود دارد ناشی از آینده مبهم اقتصادی و درآمد خانواده‌هاست. این نگرانی‌ها کاملا بجاست و اگر تدابیر عاجلی برای این مسئله اتخاذ نشود، غفلت از بازنگری در سیاست مدیریت بحران و خروج از آن می‌تواند بحران‌های اجتماعی و امنیتی جدی‌تری را در آینده‌ای نزدیک به‌خصوص در خانواده‌های ایرانی که هم‌اکنون بخشی از آنها به‌دلیل معضلات قبلی بسیار آسیب‌پذیر شده‌اند، به‌دنبال داشته باشد. او با اشاره به شاخص سلامت روان مردم گفت: تا پیش از بحران کرونا و براساس آمار رسمی وزارت بهداشت حدود ۲۳تا ۲۵درصد مردم دچار نوعی از اختلالات روانی بودند اما ادامه این شرایط کرونایی می‌تواند حوزه سلامت روان را با چالش‌های جدی‌تری مواجه و درصد شیوع اختلالات روانی را بالاتر ببرد.»