برای کاهش آسیب اعتیاد از انجمن های غیر دولتی کمک بگیرید
دولت یازدهم اگر هوشیار باشد می تواند برای کاهش آسیب های اجتماعی در ایران که اعتیاد، رتبه نخست این فهرست را دارد، از کمک و قدم های انجمن های غیردولتی بیشترین بهره را بگیرد. فعالیت انجمن های غیر دولتی فعال در حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی با وجود آنکه طی ۸ سال گذشته به سبب رغبت اندک دولت برای شنیدن صدای این نهادها، کم رنگ یا با موانع متعددی ناشی از همین بی رغبتی مواجه شد اما در مواردی که دولت از ایفای نقش موظف خود سلب مسوولیت می کرد، انجمن های غیر دولتی، تنها ماوای خیل آسیب دیدگانی بودند که به دلیل برخوردهای سرد و بی تفاوت دولت، خود را دست شسته از زندگی و آینده می دیدند.
هرچند که با وجود سهم وسیع اعتیاد در عرصه آسیب های اجتماعی و تعداد قابل توجه قربانیان این بیماری در کشور، تعداد انجمن ها و نیکوکارانی که مایل به گسیل توجه و حمایت خود به سمت این افراد باشند در مقابل سایر انجمن های غیردولتی اندک و معدود است اما همان تعداد که هستند هم، چنان قدم برداشته اند که امروز، معتادان بهبود یافته و حتی آنها که در اقدام برای درمان و رهایی از اعتیاد هنوز در تردید به سر می برند، انجمن های غیر دولتی حمایتگر را بیش از مردان دولت های نهم و دهم که مدعی برقراری عدالت و رفع تبعیض طبقاتی بودند می شناسند.
روز گذشته هم عباس دیلمی زاده: مدیرعامل انجمن خیریه ترک اعتیاد «جمعیت تولد دوباره» که امروز به عنوان موسس نخستین مراکز گذری کاهش آسیب اعتیاد در تهران شناخته می شود، با خطاب قرار دادن رییس جمهوری منتخب درباره برنامه آتی برای رفع نگرانی از گسترش اعتیاد در ایران، نسبت به اهمیت حضور نهادهای مردمی در عرصه درمان اعتیاد چنین گوشزد کرد که: «دو سال قبل شاهد اجتماع ۲۰ هزار نفری معتادان بهبود یافته در ورزشگاه آزادی در حضور رییس جمهوری بودیم در حالی که درمان و بهبودی این افراد حاصل فعالیت انجمن های غیر دولتی بود و نه دولت. در طول ۸ سال گذشته هم تمام برنامه های درمان و کاهش آسیب اعتیاد و راه اندازی سرپنانه شبانه و خدمات سیار توسط انجمن های غیر دولتی ایجاد شد و تداوم یافت.
اما در مقابل تمام این اقدامات، سرانه درمان اعتیاد در دولت، فقط ۲۰ هزار تومان در سال است.»
پررنگ شدن حضور انجمن های غیر دولتی در عرصه درمان اعتیاد اگر زیانی نداشته باشد اما متضمن این حسن است که می تواند در تغییر نگرش جامعه نسبت به مقوله اعتیاد موثر باشد.
چنانکه دیلمی زاده هم نسبت به نگرش جامعه به مقوله اعتیاد و معتاد معترض بود و اعتراض خود را اینگونه بیان کرد: «بخشی از مغز یک معتاد به عنوان یک بیمار آسیب می بیند و این آسیب دیدگی غیرقابل بازگشت است اما این موضوع توسط جامعه مورد توجه نیست. جامعه و مردم هنوز باور ندارند که اعتیاد یک بیماری بوده و رفتار غیراخلاقی نیست. اعتیاد یک بیماری مغزی است و اراده فردی برای رهایی از این بیماری چندان موثر نیست. در واقع، سهم یک معتاد برای بهبودی ۳۰ درصد اما سهم خانواده و جامعه در این روند ۷۰ درصد است. جامعه یی که به معتاد بهبود یافته اش به عنوان یک انگل نگاه می کند باید منتظر حضور معتادان خیابانی هم باشد.»
هر چند که حتی تعریف و قالب مصرف معتادان سرگردان در خیابان هم از نظر این فعال عرصه درمان اعتیاد مورد انتقاد بود زیرا که به زعم وی، تفسیر «تجاهر» در ماده ۱۶ اصلاحیه قانون مبارزه با مواد مخدر که هم اکنون در جمع آوری معتادان خیابان خواب بی پناه و اجبار آنها به درمان مورد استناد نیروی انتظامی است هم نیازمند اصلاح است چنانکه دیلمی زاده گفت: «تجاهر در عرف حقوقی به معنای فردی است که عملی را عامدانه و عالمانه انجام می دهد.
آیا معتاد خیابانی عامد است یا مجبور به مصرف است؟ اگر تئوری های اعتیاد را قبول داشته باشیم باید بدانیم که معتاد خیابانی، مجبور به مصرف مواد مخدر است.»
شاید نگرانی فعالان عرصه درمان اعتیاد از نوع نگاه جامعه مرتبط با این هشدار باشد که با جایگزینی تدریجی مخدرهای سنتی به جای محرک های صنعتی، «موج دوم» معروف ایدز که وزارت بهداشت از دو سال قبل نسبت به بازگشت آن هشدار می داد اکنون کمین کرده که به محض کوچک ترین غفلت انجمن های غیردولتی که حالابار وظایف دولت را هم بر دوش می کشند به جامعه یی که طی سال های گذشته، آموخت که چگونه خود را از گزند نیش سرنگ مصون بدارد، هجومی مهلک را تحمیل کند.
دیلمی زاده هم هشدار داد: «با توجه به شرایط موجود و شیوه فعالیت مافیای مواد مخدر، به زودی مخدرهای سنتی مثل تریاک و هرویین جای خود را در بازار باز می کنند چنانکه امروز هم هرویین به جای کراک در حال توسعه است جای کراک را گرفته هرویین جایگزین تریاک و شیشه در کشور می شود و حالاهم جای مقبولیت کراک را گرفته است.»
در حالی که چندی است در برخی محافل، از تفکیک اعتیاد و تمایز تبعات این بیماری در میان شمال و جنوب شهرنشینان و دهک های اقتصادی جامعه شنیده می شود، دیلمی زاده در پاسخ به «اعتماد» درباره درستی تفکیک طبقاتی اعتیاد سوال کرد و مدیرعامل جمعیت تولد دوباره در پاسخ گفت: «برای معتاد فقیر و ثروتمند، اعتیاد تفاوت معنایی ندارد.
اعتیاد به همراه خود فقر و فقر به همراه خود اعتیاد را می آورد اما اعتیاد در گروه ها و دهک های پایین جامعه بیشتر قابل رویت است در حالی که در ثروتمندان به راحتی قابل تشخیص نیست و آنها اعتیاد خود را مخفی می کنند اما اعتیاد، همان اعتیاد است.»
عباس دیلمی زاده
نویسنده: بنفشه سام گیس