تقویت هویت فرهنگی و کاهش آسیب‌‌های اجتماعی
یکی از موضوع‌‌هایی که باید در همه جوامع به آن توجه شود موضوع تقویت هویت فرهنگی است. تقویت هویت فرهنگی همبستگی اجتماعی در جامعه را تقویت می‌کند و علاوه بر آن انسجام اجتماعی و نشاط اجتماعی در جامعه را افزایش می‌دهد. از دیگر مزیت‌‌های تقویت هویت فرهنگی، جامعه‌پذیری مناسب افراد است، یعنی وقتی افراد با هویت خودشان آشنا می‌شوند جامعه‌پذیری بهتری صورت می‌گیرد.
هویت فرهنگی شامل باورها، زبان و آداب و رسوم و… است و طبیعتاً در چنین جامعه‌ای افراد مانند درختی که در خاک ریشه دوانده است، در مقابل توفان‌‌ها مقاوم خواهند بود. بحث شبیخون فرهنگی و تهاجم فرهنگی از مدت‌‌ها پیش مطرح بود و امروزه با موضوع ناتوی فرهنگی روبه‌رو هستیم و این نشان می‌دهد که هر چه به سمت جلو می‌رویم شرایط بحرانی‌تر می‌شود.
این در حالی است که اگر بتوانیم ظرفیت‌‌های فرهنگی‌مان را در حوزه قومی، ملی و دینی خوب بشناسیم و از این ظرفیت‌‌ها برای داشتن جامعه‌ای سالم استفاده کنیم، تأثیرپذیری منفی ما از فرهنگ‌‌های دیگر به حداقل می‌رسد. این موضوع به منزله این نیست که ما نباید تبادل فرهنگی داشته باشیم، زیرا تبادل فرهنگی پویایی جامعه را به دنبال خواهد داشت. نکته بعدی این است که باید در جهت آشنایی نوجوانان و جوانان با حوزه تقویت هویت فرهنگی تلاش کنیم.
لازمه کار این است که از همه ظرفیت‌‌ها چه در بخش دولتی و غیردولتی و چه در بخش مذهبی بتوانیم استفاده کنیم. پس لازم است مسئولان در حوزه فرهنگی از ممیزه فرهنگی به شکلی که مانع تقویت هویت فرهنگی شود، خودداری کنند. تقویت هویت فرهنگی می‌تواند زمینه‌ای را فراهم کند تا شاخص‌‌های سلامت روانی اجتماعی، مشارکت و تعامل اجتماعی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی افزایش پیدا کند.
طبیعتاً در چنین جامعه‌ای شاهد کاهش آسیب‌‌های اجتماعی و جرایم مختلف خواهیم بود، چون نظارت اجتماعی افزایش پیدا می‌کند و در این بین رسانه می‌تواند نقش اساسی داشته باشد بنابراین به عنوان مثال فیلمنامه‌‌هایی که در حوزه اجتماعی نوشته می‌شود و جشنواره‌‌های فرهنگی که برگزار می‌شود می‌تواند به تقویت هویت فرهنگی کمک کند.
در واقع برای این که ارتباط بین نسلی مناسبی ایجاد شود و شکاف نسلی به وجود نیاید، تقویت هویت فرهنگی راه موثری برای تحقق این هدف است، در این شرایط جامعه‌ای با امنیت اجتماعی پایدار، مستمر و همه جانبه خواهیم داشت.
تهدیدی که امروز جامعه ما با آن مواجه است تضعیف هویت فرهنگی با استفاده از رسانه‌‌های خارجی است. رسانه‌‌های خارجی با استفاده از برنامه‌‌های خاص بر جذب نوجوانان و جوانان در این حوزه تمرکز کرده‌اند و در چنین شرایطی اگر جوانان احساس تعلق اجتماعی نکنند طبیعتاً مسئولیت‌پذیری در مقابل جامعه کاهش پیدا می‌کند. در جامعه‌ای که دسترسی به فضای مجازی و اطلاعات آسان است، ضروریست به تقویت هویت‌فرهنگی و اجتماعی نوجوانان و جوانان بپردازیم و این موضوع باید هم در سیاستگذاری و هم در برنامه‌ریزی‌‌ها مدنظر قرار بگیرد.
توجه داشته باشیم، بسیاری از مراسم ملی و مذهبی ما در جهت ترویج ارزش‌هاست و بار اجتماعی دارند. امروزه در برخی از کشور‌ها به عنوان مثال افراد برای نشاط و شادی به همدیگر گوجه فرنگی پرتاب می‌کنند یا تن به حوادث خطرناکی می‌دهند در حالی که ما مراسم و آیین‌‌هایی داریم که ضمن انتقال شادی دارای مفاهیم اجتماعی و فرهنگی نیز هستند. فراموش نکنیم اگر به دنبال تقویت این حوزه نباشیم به ناچار جوانان ما تحت تاثیر فرهنگ بیگانه قرار خواهند گرفت که یکی از اثرات تاثیرپذیری از فرهنگ بیگانه، بیگانگی با فرهنگ اجتماعی است که عدم مسئولیت‌پذیری و بی‌تفاوتی نسبت به خانواده را به دنبال خواهد داشت.
در پایان لازم به ذکر است برای تقویت هویت‌فرهنگی، خانواده‌‌ها و نهاد‌های فرهنگی و اجتماعی نقش اساسی دارند و نباید منتظر باشیم تا دیگران از بیرون مرز برای هویت فرهنگی ما سیاستگذاری و برنامه‌ریزی کنند.
سیدحسن موسوی چلک
رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
منبع: روزنامه ایران ۲۴/۱۱/۹۱ تحلیل شوک