فقر در حوزه مددکاری اجتماعی/ بن بست طرح نظام مددکاری در مجلس
رئیس جامعه مددکاری اجتماعی ایران به مناسبت روز جهانی مددکار با اشاره به اینکه در حوزه مددکاری اجتماعی در ایران بسیار فقیر هستیم، گفت:با توجه به اینکه سال گذشته طرح نظام مددکاری در مجلس به نتیجه ای نرسید به همین دلیل مجددا این طرح در دست پیگیری است.
به گزارش خبرنگار مهر، یکی از حرفه هایی که از قدمت زیادی در دنیا وکشور برخوردار است مددکاری اجتماعی است. روز جهانی مددکاران اجتماعی بهانه ای شد تا گفتگویی با حسن موسوی چلک رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران که مدرس دانشگاه و مولف ۱۲ کتاب در حوزه و آسیبهای اجتماعی و از مدیران با سابقه کشور است، داشته باشم.
* خبرگزاری مهر – گروه اجتماعی :
*برای شروع گفتگو تاریخچه از مددکاری اجتماعی ایران بیان کنید.
– مددکاری اجتماعی به صورت علمی از سال ۱۳۳۷هجری شمسی در ایران توسط ستاره فرمانفرمایان پایه گذاری شد وآموزشگاه عالی خدمات اجتماعی تهران با پذیرش بیست نفر دانشجو براساس براساس مصوبه نهصدوپنجاه و دومین جلسه شورای عالی فرهنگ درمقطع فوق دیپلم تاسیس شد. اما موضوع کمک کردن با انسان های نیازمند سابقه ای بس طولانی در کشوردارد.این سابقه هم به پذیرش دین مبین اسلام بر می گرددکه در آن بر دستگیری از نیازمندان تاکیدات زیادی شده است. البته در ادیان دیگر از قبیل زرتشت،مسیحیت و … هم در توجه به گروه های هدف مددکاری اجتماعی تاکیدات زیادی شده است.
* امروز وضعیت آموزش رسمی در این حرفه چگونه است؟
– امروز هم در دانشگاههای دولتی و یا وابسته به وزارت علوم، تحقیقات وفنآوری از قبیل دانشگاه های علامه طباطبایی،خوارزمی(تربیت معلم سابق)،شاهد،پیام نور،علمی- کاربردی و در دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی وابسته به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وهمچنین دانشگاه آزاد در این حرفه دانشجوجذب می شود. در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری هم در حال حاضر در کشور فقط در دو دانشگاه علامه طباطبایی و علوم بهزیستی و توانبخشی پذیرش دانشجو دارند.البته مدت خیلی طولانی بود که فقط دانشگاه علامه طباطبایی دانشجو پذیرش می کرد ولی در حال حاضر خوشبختانه دردانشگاه های مختلف پذیرش دانشجو انجام می شود.
* وضعیت تولیدات علمی دراین حرفه چگونه است؟
– در این زمینه تا چند سال قبل بیشتر جزوات آموزشی مبنای تدریس بود.تعداد کتاب های این حرفه به تعداد انگشتان دست هم نمی رسید.امروزه این تولیدات بیشتر شده ولی باز هم بیشتر ترجمه است که کیفیت بسیاری از ترجمه ها هم خیلی مناسب نیست.اما همین اقدام مترجمین هم قابل تقدیر است.ولی اگر واقع بینانه بخواهم نظر دهم باید اعتراف کنم که درحوزه تولیددانش و بویژه دانش بومی باتوجه به قدمت بیش از ۵۵ سال این حرفه بصورت علمی در کشور،خیلی فقیر هستیم.البته درچند سال اخیر با برگزاری همایش های علمی درحوزه مددکاری اجتماعی از جمله کنفرانسهای که در دانشگاه آزاد اسلامی گناباد برگزار شده یا کنگره پنجاه سال مددکاری اجتماعی در ایران،ویا کنفراتس متعدد دیگر،جلسات هم اندیشی و ….دراین زمینه تلاش بیشتری صورت گرفته ولی با توجه به عقب ماندگی که داریم و نیازی که وجود دارد باید خیلی بیش از این تلاش شود.نمره قبولی نمی گیرم.
* با این شرایط می توان گفت یکی از نقاط ضعف این حرفه در کیفیت منابع علمی و آموزش علمی است:
– تقریبا.
* در دستگاههای اجرایی وضعیت مددکاری اجتماعی چگونه است؟
– در حال حاضر در دستگاههای مختلف مددکاران اجتماعی حضوردارندازجمله این دستگاه ها می توان به سازمان بهزیستی،کمیته امداد،بنیاد شهید و امور ایثارگران، سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی، هلال احمر،نیروی انتظامی،قوه قضاییه، وزارتخانه های نفت، تعاون، کارو رفاه اجتماعی، آموزش و پرورش، دادگستری،صنعت،معدن وتجارت (بویژه صنایع وکارخانجات)،راه و شهر سازی(هواپیمایی،راه آهن و… )شهرداری ها، بانک ها، شرکت مترو و …اشاره کرد.
*در بخش غیر دولتی چطور؟
– در این بخش هم مددکاران اجتماعی فعالیت دارند.شاید بتوان یک فرصت خوبی که دراین زمینه به آن اشاره کرد فرصت قانونی برای تشکیل کلینیک مددکاری اجتماعی است که طبق ماده ۲۶ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال ۱۳۸۰ مجلس شورای اسلامی که در ماده ۲۲۴ قانون برنامه پنجم توسعه کشور هم تفیذ شده است، سازمان بهزیستی مجوز این کلینیک ها را صادر کند.در حال حاضر هم در کشور فعالیت دارند.کانون کشوری دارند.در حوزه های دیگر هم مددکاران اجتماعی می توانند مجوز فعالیت در بخش غیردولتی را بگیرند.
* در حال حاضر برخی از رشته و حر فه ها، «سازمان نظام» دارند مانند پزشکی، روانشناسی و مشاوره، دامپزشکی، پرستاری، مهندسی و… ولی مددکاری اجتماعی این سازمان را ندارد. در این زمینه چه اقداماتی انجام شده است؟
– ببینید شاید بتوان گفت یکی ازآرزوهای جامعه مددکاری اجتماعی ایران تصویب همین سازمان نظام است.دراین زمینه چند نکته را لازم است توضیح دهم.همیشه موضوع سازمان نظام دغدغه مددکاران اجتماعی بود.در پنج سال قبل که کنگره علیمی-حرفه ای۵۰ سال مددکاری اجتماعی ایران توسط سازمان بهزیستی کشور با مشارکت سازمان های مرتبط برگزار شده بودیکی از خواسته ها از وزیر وقت رفاه وتامین اجتماعی(آقای مصری)پیگیری همین سازمان نظام بود که من هم یکی از افرادی بودم که پیس نویس آن را تهیه کردیم.از طریق فقیه رییس وقت سازمان بهزیستی کشور برای آقای مصری ارسال شد.ولی نتیجه ایی گرفته نشد.البته ما موقعیت های خوبی در مجلس داشتیم بگونه ای که یکی ازمددکاران اجتماعی از نمایندگان با نفوذ مجلس هم بود.ولی به هر دلیلی از این فرصت همکاران قبلی استفاده نکردند.در حالی که سازمان نظام روانشناسی و مشاوره از فرصت حضور روانشناسان در مجلس استفاده کردند.
اما در نهایت سال قبل طرح تشکیل سازمان نظام مددکاری اجتماعی ایران توسط یکی از نمایندگان مجلس ارائه شد.طراح این طرح صمد فدایی نماینده مردم سنقر وکلیا ازاستان کرمانشاه بود .ابتدا در اردیبهشت ماه با امضاء ۱۸ نماینده به صورت دو فوریت تدوین شد.استحضاردارید که برای هر طرح۱۵ امضاء نیازاست.با مشورتی که با تنی چند از نمایندگان مجلس داشتیم به این جا رسیدیم که بصورت دو فوریت نباشدو بصورت عادی ارائه شود.مجددا درچند ماه بعد طرحی دیگر نوشته شد و در این مرحله هم ۱۸نفر از نمایندگان مجلس طرح را امضاء کردند.
* چرا بصورت لایحه از طریق دولت ارسال نکردید؟
– لایحه زمان زیادی می برد تا از طریق دولت به مجلس ارائه شود.لذا کوتاه ترین راه ارائه طرح از طریق مجلس بود.بویژه اینکه مطمئن بودم که دستگاه های دولتی مخالف این طرح نیستند.
* این طرح در مجلس به کجا رسید؟
– در مجلس در دی ماه سال ۱۳۹۰ اعلام وصول شد.بعد به کمیسیون های مرتبط ازجمله کمیسیون اصلی آن که کمیسیون اجتماعی بود و بهداشت ودرمان و شورا ها و برنامه و بودجه ارجاع شد.از زمان ارجاع یک هفته طول کشید.در واقع اولین فرصت جلسه بعد از ارجاع به کمیسیون درکمیسیون های اجتماعی و بهداشت ودرمان طرح شد.مشکل کاراین جا بود که در سال ۱۳۸۹ نمایندگان کمیسیون اجتماعی مجلس طرحی با عنوان« طرح ناظر بر فعالیت سازمان های غیر دولتی» را تهیه کرده بودند.این طرح درفروردین ۱۳۹۰ در مجلس مطرح شد.۲۶ ماده آن در صحن علنی مجلس مصوب شد.بعددرحین رسیدگی از نمایندگان مجلس پیشنهاد می دهدکه طرح از دستور حارج شود و نمایندگان هم مصوب می کنند و طرح از دستور خارج می شود.
* این طرح چه ارتباطی با سازمان نظام دارد؟
– در این طرح دو گروه از مراکز تشکلها تعیین شده بوند:یک گروه مراکز غیر دولتی وگروه دیگر سازمان های صنفی. لذا مددکاری اجتماعی هم موضوع این طرح می شد. در گزارش مرکز پژوهش های مجلس هم به همین موضوع اشاره شده است.از آنجایی که کمیسیون اصلی مرتبط با سازمان های غیر دولتی کمیسیون اجتماعی بود لذا تاکید داشتند که ابتدا تکلیف طرح ناظر مشخص شود.به نوعی مقاومت کمیسیون بود در مقابل هیئت رییسه مجلس و نمایندگانی که طرح آنها را در حین بررسی و پس از تصویب۲۶ ماده آن مسکوت می گذارند.اما در این مجلس هم پیگیری می کنم.چون یک ضرورت است.
* در حال حاضر جامعه مددکاری اجتماعی در سطح بین المللی با کجا ارتباط دارد؟
– از طریق انجمن مددکاران اجتماعی ایران پیگیری کردیم ودر ۱۷ تیر ماه ۱۳۹۱در فدراسیون بین المللی مددکاران اجتماعی ایران عضو شدیم که شیما پرن فر از اعضاء انجمن ومسول کمیته امور بین الملل انجمن پیگیری های خیلی خوبی داشت .درکمیته بین الملل هم در حال مشغول تهیه گزارش های مختلف درحوز مددکاری اجتماعی برای فدراسیون هستیم تا زمینه تبادل اطلاعات با جامعه جهانی از طریق انجمن فراهم شود.البته برخی از افراد بصورت فردی ارتباطاتی دارند.
* در ایران «روز مددکار اجتماعی« در تقویم دارم؟یا دراین زمینه اقدامی انجام شده است؟
– در تقویم رسمی نداریم. اما بصورت غیر رسمی بیست و هفت سال است که روز ولادت حضرت علی(ع) بزرگ مددکار عالم اسلام را به عنوان روز مددکار جشن گرفتیم وخواهیم گرفت و اصرارداریم که این روز را که با الگو گیری از دین مبین اسلام انتخاب کردیم را بتوانیم در شورای فرهنگ عمومی کشور به ثبت برسانیم.این هم نشانه ای از مظلومیت حوزه اجتماعی است.ببینید روزهای مختلفی را در تقویم داریم ازجمله پزشک،پرستار، مهندس،ماما و…اما روز مددکار اجتماعی را نداریم.جلساتی قبلا در شورای فرهنگ عمومی برگزار شد.پیشنهاد از طریق سازمان بهزیستی کشور ارائه شد.در سال جاری که نتیجه خاصی حاصل نشد انشاء ا… ازابتدای سال ۱۳۹۲ مجددا این موضوع را پیگیری خواهم کرد.
* لطفا اطلاعاتی هم در خصوص عملکرد انجمن مددکاران اجتماعی ایران ارائه کنید؟
– انجمن مددکاران اجتماعی ایران دارای مجوز از کمیسیون ماده ۱۰ احزاب از وزارت کشوراست.سایقه فعالیت انجمن به سال ۱۳۴۲ برمی گردد.(طبق برخی ازاسناد مکتوب وگزارش شفاه یپیشکسوتان مددکاری اجتماعی).
با تدبیر هیئت مدیره و همکاری اعضاء انجمن اقدامات خوبی انجام شد. در سال ۱۳۹۱ در ۲۰ استان کشور دفتر انجمن فعالیت دارد.حدود ۱۵ کارگروه تخصصی داریم تا درزمینه علمی جایگاه و وظابف مددکاران اجتماعی را تعیین کنند.در قوای مختلف و دردستگاه های مختلف در زمینه سیاستگذاری هاو برنامه ریزی های مرتبط همکاری داریم.مجمع تشخیص مصلحت نظام(کمیسین علمی، فرهنگی و اجتماعی)کمیته اجتماعی مجمع،دردولت، مجلس (کمیسیون اجتماعی)، قوه قضاییه دعوت می شویم.در ستاد های مرتبط کشوری و یا کمیته های آنها از جمله : ستاد مبارزه با مواد مخدر،سازمان مدیریت بحران کشور، و با دستگاه های مختلف ازجمله:کمیته امداد، بنیاد شهید، نیروی انتظامی، دادگستری، وزارت کشور،بهزیستی، وزارت تعاون، کارو رفاه اجتماعی، بهداشت و درمان وآموزش پزشکی، وزارت نفت، سازمان زندان ها و اقدامات تامینی و تربیتی،شهرداری، هلال احمر و …ارتباط داریم.حوزه کار خیلی گسترده شده است.
درتدوین دستور العمل ها، برگزاری همایش ها، هم اندیشی های تخصصی،کارگاه های آموزشی و … با دستگاه ها همکاری داریم.اما کافی نیست.ما باید بتواتنیم در حوزه سیاستگذاری های کلان کشور حضور پررنگ و نهادینه شده داشته باشیم واین ارتباطات محدود به ارتباط فردی من یا همکار دیگر نشود.
دراین زمینه باید اعتراف کنم که هیچ تشکل اجتماعی جایگاه قانونی در حوزه سیاستگذاری ها ندارد.در حوزه های اقتصادی ، پزشکی، کارگری،تعاونی و … این گونه نیست.این هم بهانه ای می شود تا حوزه های اجتماعی بصورت انفعالی عمل کنند.ولی من تمام تلاشم را انجام می دهم و خواهم داد تا در این زمینه قوی تر از قبل شویم.تلاش من هم بدون مشارکت و همکاری دیگران وسازمان های اجتماعی به نتیجه نخواهد رسید.سازمان های اجتماعی ما هم تلاشی در تقویت این تشکل ها درحوزه سیاستگذاری انجام نمی دهند.این هم مشکل دیگر ماست شاید یکی از مهمترین دلایل این وضعیت این است که مدیران حوزه های اجتماعی در کشور همیشه افرادی هستند که تخصص اجتماعی ندارند.
* چه فعالیتهایی در انجمن مددکاران اجتماعی ایران انجام شده یا درحال انجام است؟
– یکی از مهمترین فعالیتهای ما در انجمن ثبت خاطرات ، تجارب و آموخته های مددکاران اجتماعی پیشکسوت است.این کار بصورت حرفه ای اولین بار است که در کشورانجام می شود.معتقدم تجارب و آموخته ای افراد سرمایه است که متعلق به جامعه مددکاری اجتماعی است لذا برنامه ریزی کردیم تا بتوانیم این آموخته را ثبت کنیم و به نسل جوان انتقال دهیم.خیلی خوشحالم که این کارانجام شد و تاکنون حدود با حدود ۵۰ نفر مصاحبه های حضوری انجام شد.ادامه هم خواهیم داد تا زمینه ثبت همه آموخته ها فراهم شود.ساخت «سرود ملی مددکاری اجتماعی» هم برای اولین بار ساخته شد که در تاریخ ۲۳ خرداد ۱۳۹۱ رونمایی شد.در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هم ثبت گردید.این سرود برگرفته از اصول، ارزش ها و منشور مددکاری اجتماعی است.ثبت نام آنلاین در سایت انجمن امکان پذیر است. اولین گاهنامه الکترونیکی انجمن را تهیه کردیم که در سایت انجمن قابل استفاده است.کار مهم دیگری را که پیگیری می کنیم مربوط به مالکیت معنوی ایده های اجتماعی است.
* در این زمینه و “جشنواره ایده های اجتماعی برتر” توضیح بیشتری ارائه می کنید؟
– در حال در کشور برخی از جشنواره ها هستند که از اعتبار خاصی برخوردارند.مثل:جشنواره رازی در حوزه پزشکی، جشنواره خوارزمی، جشنواره فیلم فجر،جشنواره های موسیقی،جایزه جلال آل احمد و….متاسفانه درحوزه اجتماعی این گونه نیست و اصلا جشنواره ای با این موضوع برگزار نمی شود.تندیس های این جشنواره ها اعتباری برای دریافت کنندگان است.نخبه می شوند، تسهیلات می گیرند درزمبنه ارتقاء تحصیلی و استخدام فرصت های متفاوتی به آنها داده می شود.درواقع این تندیس ها اعتباری قابل توجه دارند.اما در حوزه اجتماعی تندیسی نداریم که این گونه اعتبار داشته باشد.لذا خلاقیت ها در این حوزه به حداقل می رسد.به همین دلیل جشنواره برگزارخواهیم کرد که افراد می توانند با مراجعه با سایت انجمن(www.socialwork.ir)ایده های خود را ارسال کنند.
* برای ثبت این ایده ها چه کارکردید؟
– با توجه به اینکه طبق مصوبه هیئتوزیران رییس شورای سیاستگذاری مالکیت معنوی در ایران وزیر دادگستری است مکاتباتی با وزارت دادگستری داشتم.جلساتی هم برگزار شد.با توجه به این که ثبت متلکیت معنوی و ادبی و هنری هم با مزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است هم جلسه گذاشتیم و هم مکاتبه کردیم.منتظر پاسخ آنها هستم.ولی مطمئن باشید کوتاه نخواهم آمد حتی اگراین پیگیری ده سال هم طول بکشد.
برای هر کاری که پیگیری می کنم یا به هر سازمانی که می روم حتی سازمان های اجتماعی، غربت و مظلومیت حوزه اجتماعی را بیش از پیش احساس می کنم و رنج می برم.
* آینده مددکاری اجتماعی در کشور را چگونه می بینید؟
– بدون شک در آینده این جایگاه بسیار قوی تر خواهد بود چرا که مسایلی که کشور با آن مواجه است و در آینده روبرو خواهد بود نیاز به مددکاران اجتماعی و دانش این حوزه به مراتب بیشتر ازامروز خواهد بود.اما این کارهمین طوری اتفاق نمی ا فتد.ما باید خودمان را قوی کنیم،همکاری و تولیددانش بومی داشته باشیم،ومنتظر نباشیم برای ما فرش قرمز پهن کنند.در کشور ما حوزه اجتماعی مظلوم است ما هم تحت تاثیر این مظلومیت هستیم.فقط با کار خوب،خلاقیت و پشتکار است که می توانیم جایگاه مددکاری اجتماعی را تقویت کنیم.
منبع: خبرگزاری مهر کد خبر: ۲۰۱۹۴۲۸تاریخ مخابره : ۱۳۹۱/۱۲/۲۷ – ۱۲:۱۷